Trwa nabór prac na 18. Międzynarodowe Triennale Tkaniny, organizowane przez Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Hasło przewodnie – „Dekonstrukcja / Rekonstrukcja” – nawiązuje do aktualnej kondycji świata oraz cywilizacyjnych wyzwań współczesności. O sztuce tkaniny i nadchodzącej edycji triennale rozmawiamy z kuratorkami: Martą Kowalewską oraz Bukolą Oyebode-Westerhuis.
Po raz pierwszy Międzynarodowe Triennale Tkaniny w Łodzi odbyło się w 1975 roku, jednak jego historia zaczęła się kilkanaście lat wcześniej w Szwajcarii. Tam właśnie, podczas Biennale Internationale de la Tapisserie w Lozannie, zachodnioeuropejska publiczność miała okazję zapoznać się z działaniami polskich plastyków zajmujących się sztuką włókna, m.in. Magdaleny Abakanowicz, Wojciecha Sadleya, Jolanty Owidzkiej i Władysławy Kierzkowskiej. Ich nieszablonowe, malarsko-rzeźbiarskie, a przede wszystkim na wskroś nowoczesne podejście do tekstylnego tworzywa spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem. W lokalnej prasie krytyk André Kuenzi stwierdzał: „Możemy bez wątpienia mówić, że tkanina jutra jest dziś tkana w Polsce”. Kuratorką wystawy prac rodzimych artystów i „matką chrzestną” ich sukcesu była Krystyna Kondratiuk, pierwsza dyrektorka łódzkiego Muzeum Historii Włókiennictwa (obecnie: Centralne Muzeum Włókiennictwa). To z jej inicjatywy – jako odpowiedź na lozańskie biennale – powołano do życia cykliczną ekspozycję dedykowaną tkaninie artystycznej.
Międzynarodowe Triennale Tkaniny w Łodzi to współcześnie jeden z najważniejszych przeglądów nowych zjawisk i praktyk artystycznych w dziedzinie sztuki tkaniny. Wydarzenie, w którym udział biorą twórcy z całego świata, organizowane jest nieprzerwanie od 50 lat. W ciągu minionego półwiecza zmieniała się nie tylko jego skala, lecz także formuła. Na przyszłoroczną edycję – zamiast jednej realizacji – artyści mogą zgłosić portfolio składające się z prac z ostatnich pięciu lat. Wyboru zakwalifikowanych dzieł dokonają Marta Kowalewska oraz Bukola Oyebode-Westerhuis. Kuratorki 18. Triennale Tkaniny nadały mu tytuł „Dekonstrukcja / Rekonstrukcja”. Hasło przewodnie nawiązuje do aktualnej kondycji świata oraz cywilizacyjnych wyzwań współczesności. Stanowi zachętę do symbolicznego „rozpruwania” historii, „przeplatania” dyskursów czy „łatania” luk.
Idea łódzkiego Triennale Tkaniny zrodziła się 50 lat temu. Przyszłoroczna edycja będzie więc jednocześnie jubileuszową. Jak z dzisiejszej perspektywy zmieniło się znaczenie tego wydarzenia?
Marta Kowalewska: Polscy artyści zdominowali proces przemian na polu tkaniny artystycznej, a to sprawiło, że triennale zaczęło się cieszyć dużym zainteresowaniem międzynarodowego środowiska. Wielu zagranicznych gości przyjeżdża do Łodzi, która stała się forum spotkań i wymiany doświadczeń. Gdy zakończyła się historia lozańskiego biennale w 1995 roku, Łódź stała się najważniejszym forum wymiany idei związanych z medium tkaniny.
Regulamin imprezy zmieniał się, jak zmieniała się rzeczywistość. Przez wiele lat twórczynie i twórcy, prezentujący swoje prace na wystawie głównej triennale zapraszani byli przez grupę komisarzy z różnych krajów. Taki system wynikał m.in. z ograniczonych możliwości podróżowania i tempa wymiany informacji. Od 16. edycji triennale (2019–2020) artystki i artyści zgłaszają swoje prace bezpośrednio. Formuła open call zapewnia otwarty i demokratyczny charakter wydarzenia.
Międzynarodowe Triennale Tkaniny niezmiennie stwarza przestrzeń do dyskusji o kształcie, istocie i przyszłości tkaniny unikatowej. Jest nie tylko ważnym polem prezentacji, soczewką skupiającą obraz zachodzących w obrębie tego medium przeobrażeń, ale i okazją do podjęcia rozważań na temat miejsca tkaniny w dyskursie sztuki najnowszej. Ukazuje najciekawsze zjawiska, różnorodne formy pracy z materią, interdyscyplinarność tego medium. Co istotne, za każdym razem otwarcie triennale gromadzi ogromną liczbę osób artystycznych, ludzi ze środowiska akademickiego, krytyki czy po prostu entuzjastów tego rodzaju sztuki. To doskonała okazja do wspólnego świętowania, spotkania, wymiany doświadczeń i inspiracji.
Obok głównej prezentacji triennale planowana jest również wystawa prac artystek afrykańskich, zatytułowana „Rhizomatic Portals: Ways of Knowing”. Co zobaczymy na tej ekspozycji?
Bukola Oyebode-Westerhuis: Nazwa ekspozycji czerpie inspirację z koncepcji kłącza, rozwiniętej przez Gilles'a Deleuze’a i Félixa Guattariego, a także ze współczesnej afrykańskiej myśli feministycznej autorstwa Ifi Amadiume, Patricii McFadden czy Minny Salami. Zaprezentowane dzieła sztuki zostały stworzone przez artystki z różnych pokoleń i o zróżnicowanym pochodzeniu afrykańskim, a ich tematyka będzie obejmować osobiste historie, emocje, marzenia i mity, tradycyjne i kulturowe praktyki wyobrażone na nowo, a także transnarodową tożsamość afrykańską oraz pracę kobiet.
Wystawa towarzysząca ukazuje aktualną sztukę afrykańską z kobiecej perspektywy, przełamując dominujący w narracjach historycznych i kulturowych męskocentryczny punkt widzenia. Ekspozycja nie dyskwalifikuje wprost takiego spojrzenia, zwłaszcza że na uwagę zasługuje twórczość takich artystów, jak El Hadji Sy z Senegalu czy Bob Nosa Uwagboe z Nigerii. Za sprawą tej wystawy zależy mi jednak na poszerzeniu perspektywy, z jakiej polska publiczność będzie mogła zapoznać się ze współczesną sztuką afrykańską.
W ciągu kilku ostatnich lat prestiżowe instytucje muzealne organizowały przekrojowe pokazy twórczości m.in. Magdaleny Abakanowicz, Sheili Hicks, Billie Zangewa czy Małgorzaty Mirgi-Tas. Czy można mówić o rosnącej dziś popularności, swoistym renesansie sztuki tkaniny?
M.K.: Tkanina odgrywa kluczową rolę we współczesnych praktykach artystycznych. O popularności tego medium świadczy ogromna liczba wystaw w przestrzeniach muzeów, galerii, a także na kilku edycjach Biennale w Wenecji. Rola i postrzeganie tkaniny zmieniało się: lata 60. i 70. XX wieku to okres rewolucyjnych zmian na tym polu, artyści eksplorowali obszary materialności, kształtowali nowy język form, wytyczali drogi rozwoju. A co najważniejsze: wyznaczyli tkaninie nową funkcję, oderwaną od tych przypisywanych jej przez wieki.
Lata 80. i 90. to czas znikomej obecności tkaniny w głównym nurcie sztuki współczesnej. Powodów jest wiele. Jednym z nich było nadmierne skupienie się na formie i niewykorzystywanie niezwykłego bogactwa znaczeń, które tkanina posiada. Należało ją więc przedefiniować, odczytać na nowo, spojrzeć na nią ze współczesnej perspektywy. To nastąpiło w XXI wieku.
Teraz tkanina odgrywa kluczową rolę w praktykach artystycznych. Mnogość sposobów jej wykorzystania jest ogromna. Artyści sztuk wizualnych postrzegają tkaninę jako medium, a nie dyscyplinę; jako język i nośnik informacji. Tkanina – z natury interdyscyplinarna, przeniknięta wielością znaczeń – w rękach artystów staje się językiem uniwersalnym, odbieranym na wielu poziomach, wieloma zmysłami.
B.O.-W.: Rzeczywiście, można dziś zaobserwować ożywione zainteresowanie sztuką tkaniny oraz szerszymi praktykami artystycznymi wykorzystującymi tekstylia. Szczególnie ciekawa jest rosnąca popularność tkaniny wśród młodych artystów, którzy – w sposób konceptualny i materialny – reinterpretują i przejmują ją z tradycyjnych praktyk. Sposób, w jaki twórcy pracują z materiałami, stał się bardziej płynny, a granice między dziedzinami artystycznymi – coraz mniej wyraźne.
Czy medium tkaniny jest zdolne – jak piszecie w programie triennale – do „dekonstrukcji lub rekonstrukcji złożonych systemów społecznych, politycznych i ekonomicznych obecnego świata oraz wszystkich tych doświadczeń, które plasują się pomiędzy”?
M.K.: Międzynarodowy fenomen tkaniny polega na uwolnieniu materialności tkaniny z wszelkich prób włączenia jej w normy istniejących dyscyplin. Wyrasta wprost z dopuszczenia do głosu jej naturalnych właściwości, potencjału w wyrażaniu treści. Ten system komunikacji jest dla artystów kluczowy w budowaniu wielowątkowej i nasyconej znaczeniowo opowieści o współczesności.
B.O.-W.: 18. edycja triennale poszerza zakres prac, które mogą zostać zgłoszone w ramach otwartego naboru. Jesteśmy ciekawe oryginalnych praktyk, które wykorzystują nowe media lub inne formy artystyczne inspirowane tkaniną, nawet jeśli tekstylia nie stanowią głównego budulca tych prac. Chciałybyśmy, aby nasz wybór dzieł na triennale odzwierciedlał różne płcie i narracje, które odpowiadają tematowi „Dekonstrukcja / Rekonstrukcja”. Jest to temat bardzo aktualny, bowiem obejmuje kwestie, z którymi mierzy się dzisiejszy świat i które dotyczą nas wszystkich. Dlatego interesują nas artyści, którzy reinterpretują tkaninę, nadając jej odważny polityczny oraz społeczno-kulturowy wymiar, zdolny zmieniać nasze postrzeganie i podejście do różnorodnych sposobów istnienia w świecie.
Nabór prac na 18. Międzynarodowe Triennale Tkaniny, organizowane przez Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, potrwa do 31 stycznia 2025 roku. Wystawę pokonkursową będzie można oglądać od 18 października 2025 do 3 maja 2026 roku.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.