Jak się bronić, kiedy nasz partner albo partnerka nieustająco monitoruje, z kim się spotykamy, dokąd chodzimy, jak spędzamy czas, na co wydajemy pieniądze? „Vogue” pyta ekspertów, na czym polega zniewolenie i kontrola oraz co robić, kiedy zauważymy ten rodzaj przemocy w naszej relacji.
Jeśli spędzaliście ostatnio dużo czasu online, być może zauważyliście częste używanie takich określeń, jak „przemocowe kontrolowanie”, „wyznaczanie granic” czy „żargon terapeutyczny”. Dyskusję na ich temat zainicjowała była dziewczyna Jonah Hilla, surferka Sarah Brady; opublikowała serię wiadomości, które para rzekomo wymieniała między sobą, opisując szczegółowo „granice”, jakie Hill miał jej stawiać w czasie trwania ich związku.
W screenshotach wiadomości aktor, który dotąd nie skomentował sprawy, wyjaśniał, że pewne zachowania uważa za niedopuszczalne w romantycznym związku. To m.in. publikowanie zdjęć „w stroju kąpielowym”, „pozowanie”, „surfowanie z mężczyznami”, „niestosowna przyjaźń z mężczyznami”, a nawet „przyjaźń z kobietami w niestabilnej sytuacji życiowej, pochodzącymi z twojej niedawnej hulaszczej przeszłości, poza wspólnym lunchem, kawą lub czymś równie przyzwoitym”. Brady określiła Hilla mianem „mizoginistycznego narcyza” i oskarżyła go o stosowanie „przemocy emocjonalnej”. Debatę wywołało użycie przez Hilla słowa „granice”, które skierowało uwagę na używanie języka stosowanego podczas terapii jako broni przeciwko drugiej osobie, a także oznaki zniewolenia i kontroli osoby, z którą pozostawał w związku.
Ale na czym dokładnie polega przemocowe kontrolowanie? I czy jeśli nie jesteś krzywdzona fizycznie, możesz jednak być ofiarą przemocy domowej? Według Ruth Davison, prezeski organizacji charytatywnej Refuge, pomagającej ofiarom przemocy domowej, owszem, jest to możliwe. – Zniewolenie i kontrola to forma przemocy domowej – mówi w rozmowie z „Vogiem”. – Wciąż bardzo często myślimy o przemocy domowej jako o agresywnym zachowaniu, natomiast przemocowe kontrolowanie oznacza sytuację, kiedy osoba, z którą jesteśmy w związku, regularnie zachowuje się w sposób sprawiający, że czujemy się kontrolowani, zależni, odizolowani od innych lub zastraszani. Ten wzorzec zachowania nie polega na przemocy fizycznej, choć oczywiście może jej towarzyszyć, a jego celem jest sprawowanie nad nami kontroli.
Dr Evan Stark, autor książki „Coercive Control: How Men Entrap Women In Personal Life”, porównuje zniewolenie i kontrolę do robienia z partnerki zakładniczki. Mówi, że „takie praktyki współtworzy wiele różnych elementów i wzorców zachowania”, a te z czasem pozbawiają osoby ich „praw oraz możliwości” oraz „nie pozwalają im na życie pełnią życia”.
W grudniu 2015 r. w Wielkiej Brytanii zjawisko zniewolenia i kontroli zostało uznane za niezgodne z prawem, a według organizacji pomagającej ofiarom przemocy domowej Women’s Aid w ciągu roku przed marcem 2019 r. policja zanotowała 17 616 takich wykroczeń. Statystyki pokazują również, że 97 proc. oskarżonych i ściganych za zachowania zniewalające i kontrolujące drugą osobę w roku poprzedzającym grudzień 2018 r. to mężczyźni.
Wskaźniki dotyczące postępowań karnych nadal pozostają jednak niskie, natomiast można zauważyć wyraźną zmianę, polegającą na społecznych debatach na temat określonych zachowań. Davison zwraca uwagę na takie programy, jak „Love Island” czy inne reality show, oraz na to, że pojawiają się dyskusje dotyczące osób w nich uczestniczących oraz tego, jakie zachowanie jest lub nie jest akceptowalne. Przed nami jednak wciąż długa droga, by w pełni zrozumieć, czym dokładnie jest przemocowe kontrolowanie i w jaki sposób je wykrywać.
Poniżej „Vogue” podpowiada, na jakie sygnały ostrzegawcze zwracać uwagę i jak rozpoznać, czy doświadczasz tej formy przemocy.
Jak dostrzec oznaki przemocowego ograniczania wolności w swoim związku?
– Jeśli wydaje ci się, że w twoim związku nie wszystko jest w porządku, prawdopodobnie masz rację – mówi Sarah Davidge, szefowa działu badań i ewaluacji Women’s Aid. – Zdrowy związek powinien być przestrzenią pełną miłości i szacunku, a u jego podstaw powinny leżeć takie wartości, jak szczęście, wolność, wsparcie i zgoda. Choć każda sytuacja jest wyjątkowa, istnieją pewne sygnały, które należałoby uznać za ostrzegawcze, takie jak „bombardowanie miłością” na początku związku, mające na celu złapanie drugiej osoby w pułapkę, zanim zaczną się kolejne zmiany, pozornie niewinne.
Według Davidge sygnałami ostrzegawczymi mogą być: izolowanie od rodziny i przyjaciół; pozbawianie możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb, takich jak jedzenie; monitorowanie tego, jak spędzamy czas, gdzie jesteśmy; a także przejmowanie kontroli nad naszym codziennym życiem, czyli tym, dokąd chodzimy, z kim się spotykamy, w co się ubieramy, a nawet kiedy śpimy. Może to być również powtarzające się krytykowanie i niszczenie pewności siebie; poniżanie, upadlanie i odczłowieczanie; kontrolowanie finansów; zastraszanie lub stosowanie gróźb; a także gaslighting i sprawianie, że zaczynamy wątpić w rzeczy, co do których wiemy, że są prawdą.
Dr Stark również podkreśla wymienione wcześniej zachowania, zauważając, że przemoc niepowodująca poważnych obrażeń i zmuszanie do seksu to także elementy zniewolenia i kontroli. Takie zachowanie prowadzi do przejęcia kontroli, a przemocowiec zarządza każdym, nawet najdrobniejszym aspektem życia partnerki, „od tego, w jaki sposób ona sprząta, przez to, jak się ubiera, po to, jak się kąpie, a nawet jakie programy telewizyjne ogląda”, aż w końcu staje się ona praktycznie „zautomatyzowana”.
Jaką rolę w ograniczaniu wolności odgrywa „terapeutyczny żargon”?
Tag „therapy speak” ma obecnie ponad 16 mld odsłon na TikToku, co świadczy o tym, że „terapeutyczny sposób mówienia” ma się dobrze i naprawdę stał się elementem współczesnych rozmów. A więc jak stwierdzić, kiedy jest problem? – Zniewolenie i kontrola zachodzi przede wszystkim poprzez język, a więc język, jakiego ktoś używa, zawsze ma znaczenie – mówi Davison. – Stosowanie języka terapeutycznego zdecydowanie może stanowić jeden ze sposobów krytykowania kogoś lub ignorowania jego punktu widzenia. Używanie takich słów, jak „granice”, zapewne może być tego elementem. – O granicach mogę powiedzieć tyle, że powinny być negocjowane – ustalane wspólnie – dodaje. – A to oznacza zupełnie inne zachowanie niż narzucanie komuś zasad, co – niezależnie czy przekazywane jest językiem terapeutycznym, czy nie – może być elementem kontroli.
Co powinnaś albo powinieneś zrobić, jeśli staniesz się ofiarą zniewolenia i kontroli?
– Najważniejsze, co według mnie możesz zrobić, jeśli czujesz się zagrożona, to zaufać swojemu instynktowi – mówi Davison. – Zwróć się do rodziny i przyjaciół. Nawet jeśli odcięłaś się od nich, ponieważ osoba znęcająca się nad tobą poprosiła cię o to, powiedz rodzinie i bliskim, co się dzieje. A jeśli czujesz się rzeczywiście zagrożona i nie masz, z kim porozmawiać, zadzwoń na telefon zaufania (w Wielkiej Brytanii: National Domestic Abuse Helpline organizacji Refuge, numer 0808 2000 247; jest zupełnie bezpłatny i anonimowy. Refuge oferuje również wsparcie podczas czatu na żywo).
Z kolei Women’s Aid dzieli się praktycznymi poradami na temat bezpieczeństwa, takimi jak dokładne zaplanowanie wyprowadzki po tym, jak podjęłaś już trudną decyzję o odejściu. Organizacja doradza: „Zaplanuj odejście na moment, gdy wiesz, że twojego partnera nie będzie w pobliżu. Postaraj się wziąć ze sobą wszystko, czego będziesz potrzebować – na przykład ważne dokumenty dotyczące ciebie i twoich dzieci”. Wśród sugestii jest też taka, by odłożyć niewielką sumę pieniędzy oraz pomyśleć o środkach bezpieczeństwa związanych z technologiami, takimi jak zmiana haseł i wyłączenie lokalizatorów. Oczywiście, gdy znajdziesz się w poważnym niebezpieczeństwie, zadzwoń na numer alarmowy 112.
Jak pomóc zaprzyjaźnionej osobie, która może według ciebie doświadczać zniewolenia i kontroli?
– Najważniejsza rada, jakiej bym udzieliła, to żeby niezmiennie pozostawać w przyjaźni, kontaktować się z zaprzyjaźnioną osobą, być w relacji z nią bezwarunkowo oddanym albo oddaną – mówi Davison. Jeśli ktoś zwierzył ci się z tego, że doświadcza przemocy, pamiętaj, że mówienie o takich doświadczeniach wymaga ogromnej siły, również dlatego, że wiele kobiet jest lekceważonych, gdy dzielą się takimi przeżyciami. – Jeśli ktoś zwrócił się do ciebie w takiej sytuacji, doceń, że rozmowa z tobą była dla tej osoby odważnym krokiem. Wysłuchaj i uwierz. Gdy będzie na to gotowa, poinformuj ją o dostępnych możliwościach wsparcia.
Davison mówi też, że język, jakiego używamy, jest ważny. – Zamiast mówić: „Na twoim miejscu bym odeszła”, zaznacz, że rozumiesz, jakie bariery może napotkać osoba doświadczająca przemocy. Ważne jest też, by nie obwiniać za przemoc, której ktoś doświadcza; zatem unikaj takich stwierdzeń, jak: „To nie wydaje się być w jego stylu” albo „Co zrobiłaś?”. Zamiast tego spróbuj powiedzieć „Twoje uczucia mają znaczenie, a ja ci wierzę” lub „Bez względu na wszystko nie zasługujesz na to”.
Więcej o organizacji Refuge dowiesz się tutaj; o Women’s Aid, na tej stronie.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.