Jesteśmy częścią rozwiązania, ale jesteśmy też częścią problemu – te słowa wypowiedziane przez Zuzannę Krzątałę, Sustainability Manager „Vogue Polska”, podczas czwartej edycji konferencji Vogue Business Fashion Environment Summit najlepiej oddają atmosferę wydarzenia. Liczyły się niewygodne pytania, budzące refleksje odpowiedzi, poszukiwanie wyjścia z sytuacji co najmniej trudnych, krytyka systemu, a na koniec światełko w tunelu.
Z pewnością podczas Business Fashion Environment Summit chodziło o podkreślanie znaczenia zmiany narracji, o czym mówi się już od jakiegoś czasu. Niemalże każdy z panelistów przedkładał edukację i poszerzanie świadomości konsumentów oraz producentów nad wyłącznie straszenie i wskazywanie winnych. Bo zmiana na lepsze jest możliwa.
Morze niskiej jakości ubrań: Błędne koło mody
Żyjemy otoczeni ubraniami. Dosłownie, bo nie tylko wypadają z naszych szaf czy na dziko zajmują krzesła, układając się w chairdrobe, lecz także stają się nieodłączną częścią krajobrazu. Matteo Ward, współzałożyciel i CEO WRÅD, autor serialu dokumentalnego „JUNK: Full wardrobe”, podczas panelu „Waste” dał jasną odpowiedź na pytanie, co dzieje się z naszymi ubraniami, gdy decydujemy się ich pozbyć. Najpewniej dołączą do gigantycznych połaci tekstylnych śmietników na plaży w Ghanie czy pustyni Atacama. Skoro, według jego wiedzy, na wysypisko w Ghanie tygodniowo trafia około 50 milionów sztuk ubrań z całego świata, to bardzo prawdopodobne. Na plaży Ward dostrzega rzeczy, które jeszcze niedawno były modne. Dziś niewiele można z nimi zrobić. Są zbyt niskiej jakości, by ponownie trafić do obiegu. Jeśli jednak dobrze pójdzie, staną się przedmiotem kreatywności lokalnych mieszkańców i jeszcze chwilę posłużą. Jeśli nie, będą się powoli rozkładać, tworząc nowe linie krajobrazu. – Cyrkularność w modzie powinna się zaczynać od szanowania człowieka – mówi Ward, analizując system szybkiej mody, który postawił świat przed problemami nadprodukcji i nadmiernej konsumpcji.
Wtóruje mu Ann Runnel, założycielka i CEO Reverse Resources platformy wspierającej zarządzanie odpadami i recykling, zauważając, że dziś najważniejszym zadaniem jest zorganizowanie i usystematyzowanie rynku tekstylnych śmieci. Modne dziś odsprzedawanie ubrań, udostępnianie archiwalnych kolekcji przez marki w ich własnych sklepach czy odkupowanie przez nie ubrań od konsumentów to przedsięwzięcia pozwalające nieco spowolnić to błędne koło. Liz Ricketts, dyrektorka wykonawcza The Or Foundation, dodaje, że firmy odzieżowe powinny wreszcie zacząć podawać do wiadomości, ile dokładnie produkują. Tak jak podają skład ubrań czy – coraz częściej – dokładnie miejsce produkcji, wraz z nazwą fabryki czy dostawcy. I powinny wyciągnąć z tego wnioski.
Znaczenie cyrkularności: Zużyj i napraw
Mniej więcej dwie dekady temu hasłem reklamowym pewnej znanej sieciówki było „Załóż i wyrzuć”. Rzeczy nie opłacało się ani prać, ani tym bardziej naprawiać. Taniej było kupić nowe. W związku z falą tej nowej mody procent odpadów tekstylnych w Wielkiej Brytanii między 2003 a 2008 rokiem wzrósł od siedmiu do trzydziestu (dane Environment Select Committee). Według Liz Ricketts dziś zaledwie 18 proc. odpadów tekstylnych nadaje się do ponownego użytku. Zwykle problem zaczyna się już na etapie produkcji na niskim poziomie, z wykorzystaniem bardzo słabej jakości materiałów. Czy gdybyśmy nauczyli się rozpoznawać dobrą jakość, przestalibyśmy wybierać to, co wytrzyma góra trzy prania, a zepsute jest nie do naprawienia? Czy jednak wciąż głównym powodem kupowania są niska cena i duży wybór?
Hasna Kourda, założycielka i CEO Save Your Wardrobe, w 2017 roku zaczęła się zastanawiać, jak przedłużyć życie ubrań. Wpadła na pomysł aplikacji, za pomocą której można by zdigitalizować swoją garderobę i zyskać większą jej świadomość. Dzięki układaniu stylizacji przy użyciu zdjęć rzeczy, które już posiadamy, uczymy się naszej szafy na pamięć i jesteśmy w stanie lepiej z niej korzystać. „80 proc. z nas nosi tylko 20 proc. tego, co mamy w szafach. Co za strata!” – czytamy na stronie Save Your Wardrobe. Przyczyną nadmiernej konsumpcji jest nie tylko łatwy dostęp do sklepów. Bardzo często nawet nie wiemy, co już mamy i jak z tego korzystać. Hasna Kourda postanowiła znacznie to ułatwić. W ramach aplikacji otrzymujemy również dostęp do firm zajmujących się naprawianiem odzieży. Kourda chciałaby bowiem, żebyśmy mogli mieć taką samą radość i z kupowania nowych rzeczy, i z reperowania tych, które już posiadamy.
U Martyny Zastawnej, założycielki woshwosh, zaczęło się od poszukiwania serwisu, który podreperowałby i wyczyścił jej buty. Okazało się, że to wcale nie takie proste. O zrównoważonej modzie czy cyrkularności w Polsce praktycznie się nie rozmawiało, dominował podobny jak w Wielkiej Brytanii nurt szybkiej konsumpcji. Firmę oferującą profesjonalne czyszczenie i renowację butów założyła w 2015 roku. Od tamtej pory udało jej się ocalić przed wyrzuceniem ponad 350 tysięcy par, a także zorganizować wiele zbiórek dla potrzebujących. Być może liczba ta jeszcze by się zwiększyła, gdyby w Polsce, podobnie jak w Szwecji, wprowadzić ulgę od kosztów napraw albo rodzaj refundacji.
„Repair is the new cool” – mówi Thami Schweichler, założyciel i CEO United Repair Centre & Makers Unite, i zaznacza, jak ważna jest postawa konsumenta. Bo gdy będziemy częściej i więcej naprawiać, automatycznie przestaniemy dużo kupować. I choć daleki jest od przerzucania odpowiedzialności tylko na klientów, przewiduje, że taka tendencja mogłaby spowolnić nadprodukcję. Wszyscy zgadzają się, że ważny jest powszechny dostęp do wiedzy na temat tego, jak dbać o nasze rzeczy. Co więcej, uważają, że marki odzieżowe powinny przykładać większą wagę do edukowania w tej kwestii. Znacznie większą niż umieszczanie obowiązkowych oznaczeń pielęgnacji na metkach.
Czyste piękno mody: Wiral w słusznej sprawie
Clean beauty jako tiktokowy trend niekoniecznie łączy się z interpretacją pojęcia, której dokonali podczas swojego panelu Marek Gut, współzałożyciel i CEO Your Kaya, Joanna Ryglewicz, założycielka Oio Lab, Ruth Andrade, Earth Care Strategy Lead, Lush Cosmetics oraz prowadząca, Agnieszka Zygmunt, redaktorka działu urody „Vogue Polska”. Wiral na TikToku, związany ze zdrowym stylem życia, a według niektórych promujący nierealne standardy piękna, promujący styl clean beauty, pokazuje poranną medytację nad zielonym smoothie i robienie selfie swojej nieskazitelnej, bo przepuszczonej przez filtr cery. I jest zabiegiem marketingowym. Chwytliwym, bo dziś liczy ponad 2 miliardy wyświetleń i najwyraźniej wciąż dobrze się klika.
Co jednak, gdy hasło przeniesiemy w nieco inne rejony i zaczniemy rozmowę o naprawdę czystym pięknie, czyniąc wgląd w kosmetyki, które codziennie stosujemy? Czy słowo „pielęgnacja” na pewno oddaje ich działanie? Warto zdawać sobie sprawę, że dziś liczy się nie tylko skład ulubionych produktów, lecz także sposób, w jaki zostały zapakowane. Co roku z naszych łazienkowych półek do śmieci trafiają kilogramy plastiku. O ile w miarę potrafimy zapanować nad plastikiem w kuchni, o tyle łazienka czy kosmetyczka sprawiają znacznie więcej trudności. Problemem jest sposób, w jaki konsumenci podejmują decyzję o zakupie. Joanna Ryglewicz zauważa kilka różnych czynników, które brane są pod uwagę: niska cena, chwilowa moda, promocje u influencerek. – Gdzie w tym wszystkim jesteśmy my sami? – pyta, sugerując, by bardziej zainteresować się sposobem produkcji kosmetyków czy surowcem, z którego zrobione jest opakowanie. A na opakowania można znaleźć alternatywny sposób – na przykład ich wielorazowy użytek czy wręcz całkowite pozbycie się ich; przykłady takiego podejścia możemy znaleźć w sklepie Lush. Ruth Andrade, opisując system funkcjonowania marki, zwraca uwagę na aspekt cyrkularnej ekonomii, podsuwając pomysł wspólnych opakowań dla wielu firm. Dzięki temu konsument miałby mniej zawracania głowy z oddawaniem zużytych pojemników do konkretnego sklepu, bo mógłby je zostawić w dowolnym miejscu. Teoretycznie tak się dzieje z ubraniami, które można wrzucić do dowolnego pojemnika. Co jednak dzieje się z nimi potem – nie jesteśmy w stanie do końca sprawdzić.
Uczestnicy panelu zgodnie stwierdzili, że clean beauty to nie tylko jakościowe składy czy dobre opakowania, lecz także transparentny system godnych wynagrodzeń oraz produkcja tak lokalna, jak tylko się da.
Nie został podjęty temat cruelty free, czyli kosmetyków wolnych od okrucieństwa wobec zwierząt. Może to oznaczać, że w 2023 roku sprawa jest oczywista i marki kosmetyczne nie decydują się na składniki powiązane z testami na zwierzętach. Z pewnością tak jest w przypadku tych, których przedstawiciele brali udział w panelu. „Collaboration and cooperation” – takie rozwiązanie podsuwa Ruth Andrade, licząc na zmiany systemowe na dużą skalę. W branży kosmetycznej to już się dzieje, pozostaje mocno przyspieszyć tempo.
Jak wybierać ubrania: Noś to, w co wierzysz
Sześć lat pracy z najgorętszymi nazwiskami w branży mody, obecność na okładkach „Vogue’a” i w niezliczonych edytorialach i nagle pytanie do samej siebie: „Co ja wiem o ubraniach?” – Arizona Muse była wziętą modelką, a dziś aktywnie działa na rzecz szerzenia świadomości o powstawaniu surowców naturalnych. W 2021 roku założyła organizację charytatywną Dirt, której celem jest regeneracja gleby i promowanie rolnictwa biodynamicznego na całym świecie. – Chciałam odnaleźć początek nitki – mówiła podczas rozmowy z Karoliną Sobańską. – Bo nie łączymy kropek, a przecież wszystko zaczyna się od gleby. Zatem pytanie o pochodzenie naszych ubrań nie powinno się odnosić tylko i wyłącznie do fabryk, lecz zahaczać o rolnictwo i hodowlę roślin używanych do produkcji włókien. Stąd nacisk na regulacje dotyczące przyznawania odpowiednich certyfikatów surowcom, jak też gotowym materiałom czy barwnikom.
Podobnie jak ze skali zanieczyszczenia gleby, możemy sobie nie zdawać sprawy ze skali wyzysku ludzi w fabrykach. Kolejna panelistka, Aditi Mayer, aktywistka działająca na rzecz przestrzegania prawa pracy i sprawiedliwości środowiskowej, apeluje o włączenie świadomości tego, jak powstają ubrania. – Nie możemy oddzielać produkcji od efektu. Nie możemy odwracać się od tego etapu – mówiła. Aditi prowadzi poczytny blog o zrównoważonej modzie, prężnie też działa na Instagramie. Czy jest influencerką? Tylko w tych kontekstach, których branża dziś naprawdę potrzebuje. Mayer zachęca, by sprawdzać pochodzenie ubrań i na tej podstawie podejmować decyzje. Zwraca też uwagę na duży trend z początku 2023 roku, czyli deinfluencing, polegający na tym, że użytkownicy mediów społecznościowych masowo zaczęli krytykować produkty polecane przez influencerki. Paradoks polega na tym, że i tak wcześniej je kupili, więc rola influencerek została spełniona. Warto by było zatrzymać się nieco wcześniej, zanim uznamy, że zostaliśmy zmuszeni do konsumpcji przez obcą osobę z Instagrama.
O wartościach i etyce, które szczególnie w obliczu kryzysów schodzą na drugi plan, mówiły też Ayesha Barenblat, założycielka i CEO marki Remake i Cameron Russell, modelka i aktywistka, działaczka społeczna. To między innymi dzięki ich działaniu 25 dużych marek odzieżowych podczas pandemii uwolniło 22 miliardy dolarów i zapłaciło zaległe gaże pracownikom. Tu nieocenione działanie organizacji Model Mafia, której Russell jest współzałożycielką. Po ukończeniu Uniwersytetu Columbia i uzyskaniu dyplomu ekonomii i nauk politycznych w 2012 roku najpierw stworzyła kolektyw działczy artystycznych, a następnie, w 2016 zrzeszyła sieć setek modelek, by zaangażować się w budowanie bardziej sprawiedliwego, zrównoważonego przemysłu i świata. – Ważne, by zbierać się w grupy i otwarcie mówić o problemach. Wspólnym głosem – radzi Russell.
Od wspólnego głosu rosnącego w siłę się zaczyna, a na odpowiednich regulacjach kończy. Dlaczego jednak nie dzieje się to z dnia na dzień? Katarzyna Bałucka-Dębska, EU Climate policy – citizens and stakeholders engagement w Komisji Europejskiej podczas panelu „Klimat: od zobowiązania do działania” tłumaczy, jak skomplikowane bywa wdrożenie konkretnych rozwiązań. Regulacje dają jasne kierunki, a kierunki te mają na celu zmianę systemu. Jednak nawet ustalenie standardów w temacie zrównoważenia mody i produkcji, od początku stawia więcej pytań, niż odpowiedzi. –A musimy działać, bo czasu mamy mało - podkreśla Bałucka-Dębska, pół żartem, pół serio przywołując film „Nie patrz w górę”. – Bądźmy uczciwi w kwestii nierówności w branży mody - radzi dr Hakan Karaosman, adiunkt na Cardiff University, Co-Founder, Fashion’s Responsible Supply Chain Hub. – Decyzje są podejmowane na najwyższych stopniach, dostawcy czy farmerzy są na końcu tego łańcucha. Jeśli nie będziemy o tym rozmawiać, niczego nie zmienimy.
„The World Is On Fire But We're Still Buying Shoes” – mówi i pisze Alec Leach, dawniej dziennikarz serwisu High Snobiety obecny na wszystkich najważniejszych wydarzeniach branży mody, a dziś autor książki o zrównoważonej konsumpcji, którą napisał, jak sam z uśmiechem przyznaje, bo potrzebował bardziej rozrywkowej i zajmującej narracji w tym temacie. „Każdy wie, że kupuje za dużo, ale i tak to robi. W dyskusji o odpowiedzialnej modzie zapominamy o tym, że kochamy ubrania. W tej miłości nie ma nic złego, dopóki utrzymujemy równowagę. Ludzie wcale nie są ignorantami. Zdają sobie sprawę z tego, co się dzieje na świecie, lecz jednocześnie wciąż za dużo konsumują” – stwierdza. Sam w pewnym momencie poczuł się zmęczony tempem mody. Wciąż nowe pokazy, kolekcje, „dropy”, ciągła konsumpcja. Naturalną konsekwencją był jego zanik ekscytacji, a także zauważanie dwóch spraw: z jednej strony dystopijnych wizji Balenciagi, z drugiej dyskusji o konieczności podjęcia działań w celu zapewnienia godnych warunków pracy przy produkcji odzieży czy ratowania klimatu. Refleksje przeniósł na papier: „Manifest, zbiór wskazówek, podróż w stronę lepszej relacji z modą” – tak opisuje swoją książkę.
Rozmowa zamykająca konferencję, z udziałem Aditi, Aleca i Iny Lekiewicz, redaktorki naczelnej „Vogue Polska”, skupiała się właśnie na tej lepszej relacji z modą. Bez przymykania oczu na niedociągnięcia systemu, a wręcz przeciwnie – chodzi o to, by zwracać uwagę na wady, elementy do poprawienia i do dalszej konstruktywnej dyskusji.
Ile lat potrzebuje moda, by stała się neutralna? Alec Leach podaje liczbę trzysta. Dlatego nie można biernie czekać, należy podjąć działania już teraz. Odpowiedzialność spoczywa na firmach odzieżowych, tych małych, niezależnych, które już od samego początku istnienia starają się realizować jak najbardziej zrównoważone opcje, a przede wszystkim na największych konglomeratach, które dziś dyktują szybkie tempo w branży. I na konsumentach, którzy mają prawo i powinni pytać jak najczęściej o sprawy kluczowe, takie jak warunki pracy, skład produktów czy ich pochodzenie. Czy konsumenci będą mogli w przyszłości spowodować spowolnienie mody? Uczestnicy tegorocznej konferencji dają na to sporą nadzieję.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.