Przez dyskryminację rośnie liczba samobójstw wśród młodzieży LGBT+

Wyniki badań Trevor Project, amerykańskiej organizacji non profit, której celem jest zapobieganie samobójstwom osób LGBTQ+, są przerażające: ponad jedna trzecia młodzieży należącej do społeczności uważa, że może nie dożyć 35 lat. Podobne obserwacje pojawiły się również w Polsce. O sytuacji w kraju rozmawiamy z Joanną Skonieczną (kierowniczką programową) i Annąmarią Linczowską (koordynatorką ds. rzecznictwa i działań prawnych) z Kampanii Przeciw Homofobii.

Badacze Trevor Project zapytali osoby respondenckie o przewidywaną długość życia, cele i poczucie spełnienia. Tego typu pytania stanowiły alternatywę dla tych dotyczących bezpośrednio zdrowia psychicznego i prób samobójczych. W badaniu uwzględniono dane demograficzne i doświadczenie stresu mniejszościowego. – Ważne jest, aby brać pod uwagę, jak wielokrotne wykluczenia mogą wpływać na czyjeś codzienne życie. Osoby queerowe mogą być dyskryminowane nie tylko ze względu na swoją orientację seksualną lub tożsamość płciową; mogą również być dyskryminowane ze względu na swoją rasę, pochodzenie etniczne lub kulturę – powiedział w rozmowie z „Them” jeden z badaczy, dr Steven Hobaica.

Podczas gdy 73 proc. osób w przedziale wiekowym od 18 do 24 lat uważa, że ma wysokie szanse, by dożyć 35 lat, osób młodszych (od 13 do 17 lat), które tak twierdzą, jest niewiele ponad połowa – 59 proc. Również młode osoby monoseksualne (np. lesbijki, geje) patrzą w przyszłość nieco bardziej optymistycznie (68 proc.) niż osoby queer, bi- czy panseksualne (63 proc.). Jak wyjaśnił dr Steven Hobaica, te drugie są często odrzucane zarówno przez ludzi heteroseksualnych, jak i homoseksualnych, ponieważ nie odnajdują się w żadnej z tych grup.

Najniższy odsetek osób, które spodziewają się dożyć 35. roku życia, jest wśród osób transpłciowych i niebinarnych (53 proc.), kwestionujących swoją płeć (63 proc.) oraz niebiałych (59 proc.). Dla porównania – wśród osób cispłciowych i białych wyniósł on odpowiednio 79 proc. i 69 proc. Wyniki są powiązane ze zdrowiem psychicznym ankietowanych – osoby, które zgłosiły, że mogą nie dożyć 35. roku życia, mierzyły się z lękiem czy depresją, samookaleczały się, a nawet podejmowały próby samobójcze. Istotny był także fakt, czy uważały, że mają powody do życia czy nie.

Sytuacja polityczna ma bezpośredni wpływ na zdrowie psychiczne społeczności LGBTQ+

Wniosek jest następujący: sytuacja polityczna i stopień dyskryminacji mają bezpośredni wpływ na zdrowie psychiczne każdej społeczności. Podobne obserwacje pojawiły się w Polsce. Po tym, jak polski rząd wprowadził w kraju „strefy wolne od LGBT”, wzrosły liczby prób samobójczych i samobójstw; z badań „Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2019–2020” przeprowadzonych przez KPH i Lambdę Warszawę razem z Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW wynika m.in., że aż 74 proc. uczących się osób LGBTQ+ miewa myśli, by zakończyć swoje życie.

Joanna Skonieczna i Annamaria Linczowska zwracają uwagę na to, że nastroje w społeczeństwie są kształtowane przez publiczne wypowiedzi polityków_czek, ekspertów_tek czy przekazy medialne. – Polityki i przepisy dotyczące równości małżeńskiej, adopcji dzieci przez pary jednopłciowe, zakazu dyskryminacji w miejscu pracy czy edukacji mogą istotnie wpływać na codzienne życie młodych osób LGBTQ+. Pozytywne zmiany mogą poprawić ich dostęp do równych praw i szans, podczas gdy brak takich regulacji lub ich ograniczenia prowadzą do wykluczenia i dyskryminacji – mówią. Klimat społeczny może być więc wspierający i przyjazny, co poprawia dobrostan, lub przeciwnie – nacechowany negatywnymi stereotypami i homofobią, co prowadzi do stresu i poczucia izolacji.

Blisko 70 proc. nastolatków LGBTQ+ ma myśli samobójcze, a połowa objawy depresji

– W ciągu ostatnich lat społeczność osób LGBTQ+ wielokrotnie była celem okrutnych komentarzy osób publicznych, co zaostrzyło atmosferę nienawiści. Według wspomnianych badań „Sytuacja społeczna osób LGBTA. Raport za Lata 2019–2020”, przeprowadzonych przez KPH, Lambdę Warszawę i Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW, aż 12 proc. badanych osób deklarowało gotowość do wyjazdu z Polski w ciągu najbliższych miesięcy, przy czym co trzecia osoba badana jako powód wskazała doświadczenie dyskryminacji. W KPH już od dawna alarmujemy, że blisko 70 proc. nastolatków LGBTQ+ ma myśli samobójcze, a połowa – objawy depresji – mówią ekspertki.

Decyzje polityczne bezpośrednio wpływają także na dostępność usług pomocowych dla młodych osób LGBTQ+ oraz programy edukacyjne dotyczące tolerancji i równości, kuratoria oświaty oraz podejście nauczycieli_lek i administracji szkół do spraw związanych z podejmowaniem działań antydyskryminacyjnych w środowisku szkolnym. Tak było w przypadku telefonu zaufania 116 111 prowadzonego przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, który wspiera dzieci i młodzież w kryzysie zdrowia psychicznego. W styczniu 2022 roku PiS wycofał rządowe wsparcie dla tej inicjatywy, co wiązało się z poważnym ryzykiem utraty tego typu pomocy dla młodych osób w kryzysie. Nowy rząd na szczęście przywrócił finansowanie.

– Otwartość na działania edukacyjne, często nawet symboliczne, mogą znacząco wpływać na kreowanie wspierającego środowiska szkolnego. Dzięki zachęcaniu do włączania się do inicjatywy Tęczowy Piątek, którą realizujemy od zeszłego roku wspólnie z Fundacją GrowSpace, środowisko szkolne może być miejscem wsparcia i akceptacji zamiast źródłem nękania i dyskryminacji – wyjaśniają Joanna Skonieczna i Annamaria Linczowska.

By wesprzeć młode osoby LGBTQ+, należy zapewnić im bezpieczną przestrzeń

Choć nie jest to standard, jeśli młoda osoba ufa swojemu psychologowi_żce lub pedagogowi_żce szkolnemu i znajduje się w kryzysie, warto, aby z nim lub z nią porozmawiała i poszukała wsparcia. Jak dodają ekspertki, jest wiele organizacji społecznych, które udzielają wsparcia psychologicznego osobom LGBTQ+. Ich lista znajduje się np. na stronie internetowej KPH. – Jedne z nich organizują grupy wsparcia, a inne zapewniają bezpośrednie wsparcie psychologiczne. Jako KPH wspieramy organizacje poprzez przeprowadzanie konkursów grantowych, takich jak Fundusz Rośnij w Siłę, dla organizacji LGBTQ+ świadczących pomoc psychologiczną – kontynuują. I podkreślają, że wizja KPH to Polska jako kraj równych praw, w którym osoby LGBTQ+ mogą być sobą, a przysługujące im prawa człowieka są w pełni respektowane.

A jak my możemy pomóc młodej osobie LGBTQ+, która jest nam bliska? – Przede wszystkim wysłuchać. Zapewnić bezpieczną przestrzeń i umożliwić jej podzielenie się swoimi odczuciami. Nie oceniajmy, nie umniejszajmy jej, nie negujmy jej uczuć, ale zapytajmy: „co mogę dla ciebie zrobić?”, „jak mogę cię wesprzeć?”; zapewnijmy, że jesteśmy po jej stronie, i wspierajmy najlepiej, jak potrafimy – podpowiadają Joanna Skonieczna i Annamaria Linczowska.