Trauma to rana, której nie uleczy czas. Jak sobie z nią poradzić?

Choć często niewidoczna dla otoczenia, trauma potrafi być obezwładniająca. Wywiera wpływ na myśli, emocje, relacje. – Nie wymażemy doświadczenia, które spowodowało traumę, ale możemy pracować nad tym, żeby nie determinowało naszego życia tu i teraz – mówi psycholożka i psychotraumatolożka Katarzyna Podleska, która wyjaśnia, jak leczyć traumę.

Trauma to głęboki uraz psychiczny wynikający z ekstremalnie stresującego lub bolesnego wydarzenia. Co może powodować powstanie traumy? – Doświadczając traumatycznego wydarzenia, osoba przeżywa zdarzenie związane ze śmiercią lub zagrożeniem własnego życia lub innych ludzi albo jest tego świadkiem. Ponadto reakcja tej osoby musi obejmować intensywny strach, poczucie bezradności lub horroru – uczucia, które sprawią, że wydarzenie zostanie zachowane w jej umyśle i ciele – wyjaśnia psychotraumatolożka Katarzyna Podleska.

Trauma może być spowodowana doświadczeniem przemocy, wypadkiem, utratą bliskiej osoby, klęską żywiołową lub innymi wydarzeniami czy sytuacjami, które przekraczają zdolności jednostki do radzenia sobie z nimi. – Są różne rodzaje traumy. Mówimy o traumie jednorazowej albo złożonej, będącej następstwem powtarzających się, wielokrotnych zdarzeń lub serii zdarzeń. W reakcji na przeżycie lub bycie świadkiem traumatycznego zdarzenia może pojawić się zespół stresu pourazowego (PTSD), który jest zaburzeniem lękowym. W wypadku długotrwałego lub powtarzającego się zetknięcia z traumatycznymi wydarzeniami może rozwinąć się C-PTSD. Podstawową różnicą między PTSD a traumą nie jest intensywność przeżytej traumy, ale intensywność i długość trwania jej symptomów, które obejmują zarówno umysł, emocje, jak i ciało – zaznacza specjalistka. 

Jakie są objawy traumy?

Pierwszy po traumatycznym doświadczeniu jest szok, a wraz z nim paraliżujący strach, dezorientacja i trudność w odnalezieniu się w rzeczywistości. Osoba, która doświadczyła traumatycznego wydarzenia, ma poczucie bycia oderwaną od „tu i teraz”. – Pojawiają się smutek, płacz, czasami pobudzenie. Wiele osób zmaga się z koszmarami sennymi, problemami z koncentracją, bezsennością. Osoby po traumatycznym wydarzeniu żyją w poczuciu stałego lęku, natrętne myśli mogą skłaniać je do zachowań obsesyjno-kompulsywnych – mówi o objawach traumy psychotraumatolożka Katarzyna Podleska. – W wypadku traumy objawy powinny minąć po jakimś czasie, a kiedy nie mijają, mówimy o zespole stresu pourazowego – tłumaczy ekspertka. 

Objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD)

Podstawowym objawem zespołu stresu pourazowego jest dystres, czyli długotrwały stres, który przytłacza i powoduje wyczerpanie organizmu. – Równie często prowadzi do chorób psychosomatycznych takich jak migreny, nadciśnienie tętnicze, choroby wrzodowe, jelito drażliwe. Do chorego często uporczywie powracają wydarzenia i myśli związane z traumatycznym doświadczeniem w formie koszmarów sennych lub skojarzeń. Zapach i smak mogą być bodźcami, które uruchomią emocje. Dystres sprawia, że osoba czuje się wyczerpana fizycznie i psychicznie – podkreśla psychotraumatolożka. 

Powszechne, jak zaznacza Katarzyna Podleska, w wypadku zespołu stresu pourazowego mogą być także reakcje fizjologiczne, takie jak na przykład ucieczka na nagły, niespodziewany hałas czy na widok osoby lub miejsca, które kojarzą się z wydarzeniem traumatycznym. – Osoba z traumą może unikać rzeczy, wydarzeń, ludzi, którzy będą się kojarzyć z trudnym dla niej doświadczeniem. W konsekwencji może być tak, że wycofa się z funkcjonowania i zamknie się na świat. Będzie miała natłok pesymistycznych myśli i ograniczoną zdolność do przeżywania pozytywnych emocji. Mogą pojawić się u niej problemy z koncentracją i wybuchy gniewu, którym będzie towarzyszyć poczucie winy, wstydu, stany depresyjne – wymienia specjalistka. 

Jak leczyć traumę? Pomoc po doświadczeniach traumatycznych jest niezbędna

Trauma potrafi być obezwładniająca, a jej objawy w znacznym stopniu determinują życie, wpływając na praktycznie wszystkie jego obszary. Zmienia życie zawodowe i rodzinne. Sprawia, że osoba po traumatycznym wydarzeniu oddala się od bliskich. To, co do tej pory sprawiało jej przyjemność, przestało to robić. Z dnia na dzień osoba z doświadczeniem traumy gaśnie, dlatego tak istotne jest to, żeby skorzystała z odpowiedniej pomocy.

– Bardzo trudne jest radzenie sobie samemu. W pierwszym momencie niezwykle ważne jest, żeby otoczyć się bliskimi, którzy wysłuchają, kiedy zajdzie taka potrzeba, ale i wspólnie pomilczą. Osoba po traumie nie zawsze będzie chciała opowiadać o tym, co zaszło w jej życiu – zaznacza psychotraumatolożka Katarzyna Podleska.

Kolejnym krokiem jest zwrócenie się po pomoc do specjalisty: psychiatry i psychoterapeuty. –Zamiast unikania traumatycznych wspomnień psychoterapeuta zachęci do przypomnienia sobie emocji i uczuć i pomoże w ich przetworzeniu. Oczywiście sposób terapii będzie zależał od konkretnego nurtu. Leczenie traumy jest zazwyczaj procesem długotrwałym, uzależnionym od indywidualnych cech i przeżyć pacjenta. Jeżeli mamy do czynienia z traumą typu pierwszego, czyli traumą jednorazową, bardzo często możemy mówić o wyleczeniu. Trudniej jest z C-PTDS – wyjaśnia psycholożka. 

O wydarzeniu traumatycznym nie da się zapomnieć. Zdarza się, że osoba, która przeżyła taką sytuację, wypiera ją, nie uświadamiając sobie tego, co rzeczywiście się stało. – Jednak może być tak, że prędzej czy później objawy wystąpią. Mówimy wówczas o PTSD odroczonym. Wydarzenie traumatyczne jest istotną częścią życia, nie mamy gumki, którą je wymażemy. W pracy terapeutycznej nad traumą chodzi o to, żeby nawet wspominane wydarzenie nie budziło skrajnych, trudnych emocji. Żeby stało się elementem życia, ale nie czymś, co determinuje je tu i teraz – tłumaczy Katarzyna Podleska.

Terapia traumy. Który nurt psychoterapii wybrać?

Jako najskuteczniejsze formy pracy nad traumą psychotraumatolożka Katarzyna Podleska wskazuje psychoterapię w nurcie poznawczo-behawioralnym i terapię krótkoterminową skoncentrowaną na rozwiązaniach. – Osoba wybierająca specjalistę powinna zwracać szczególną uwagę na to, do kogo zgłosi się po pomoc. Nie każdy potrafi pracować z osobami po traumie. Ważne jest, żeby wybrać eksperta z doświadczeniem, z wykształceniem psychologicznym czy też psychotraumatologicznym, a wystrzegać się osób, które nie mają wykształcenia i doświadczenia psychologicznego i które nie pracują w zawodzie. W wypadku odkrycia się przed takimi osobami może dojść do powtórnej traumatyzacji i kompletnego zamknięcia się osoby z doświadczeniem traumy na sięgnięcie po profesjonalną pomoc. Nie wystarczy, że ktoś przeżył podobną historię – dodaje ekspertka.