Tabletka „dzień po”, czyli popularna w Europie metoda antykoncepcji awaryjnej, po latach wraca do Polski. EllaOne znów będzie dostępna bez recepty dla każdego, kto ukończył 15. rok życia. Ministra zdrowia Izabela Leszczyna w wypowiedzi dla TVN24 GO twierdzi, że zmiany mogą wejść w życie już 1 kwietnia, warunkiem jest jednak sprawnie przegłosowanie projektu przez parlament i podpis prezydenta pod ustawą.
O tym, jak działa, kiedy i jak można stosować tabletkę „dzień po”, oraz jakie niesie ryzyka, rozmawiamy z Marceliną Kurzyk, koordynatorką działań edukacyjnych i poradnictwa Fundacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny FEDERA i edukatorką seksualną Grupy Ponton.
Tekst jest materiałem publicystycznym i nie stanowi reklamy żadnego produktu. Lek powinien być stosowany wyłącznie w porozumieniu z lekarzem lub farmaceutą, zgodnie z jego przeznaczeniem oraz wskazaniami. Jeżeli masz pytania dotyczące bezpieczeństwa stosowanego przez siebie leku lub możliwych skutków ubocznych jego stosowania, rekomendujemy skonsultowanie z Twoim lekarzem prowadzącym.
Jak działa tabletka „dzień po”?
Główny mechanizm działania antykoncepcji awaryjnej opiera się na opóźnieniu owulacji. Tabletka może też wpływać na budowę endometrium, co utrudnia zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki w jamie macicy – bo musimy pamiętać, że WHO stwierdza jasno, że ciąża zaczyna się od momentu zakończenia implantacji zarodka w jamie macicy, a nie w samym momencie połączenia komórek i powstania zygoty. Ponieważ do zapłodnienia dochodzi w jajowodzie, żebyśmy mogli stwierdzić, że doszło do ciąży, zapłodniona komórka jajowa musi przebyć drogę przez jajowód, do jamy macicy, a następnie wczepić się w jej struktury.
Ten proces nie polega więc na usuwaniu ciąży, ale zapobiega, żeby do niej doszło. To wciąż działanie antykoncepcyjne, a nie aborcja, jak twierdzą przeciwnicy.
Dokładnie. Tabletka „dzień po” to antykoncepcja awaryjna, nie ma więc nic wspólnego z aborcją farmakologiczną. Leki wykorzystywane do aborcji zawierają inne substancje i mają zupełnie inny mechanizm działania. Tabletka ellaOne, która będzie dostępna w Polsce bez recepty dla osób powyżej 15 roku życia, zawiera konkretnie octan uliprystalu, czyli substancję, która wpływa na aktywność progesteronu i opóźnia owulację, a nie działa poronnie.
Ile mamy czasu? Jak szybko po stosunku należy zażyć tabletkę?
Im wcześniej zareagujemy, tym ryzyko zajścia w ciążę będzie mniejsze. Czas, jaki plemniki są w stanie przetrwać w drogach rodnych kobiety, zależy od wielu czynników, ale przyjmuje się, że wynosi maksymalnie pięć dni. Antykoncepcja awaryjna ma najwyższą skuteczność w ciągu pierwszych 24 godzin od niezabezpieczonego stosunku, choć akurat dla ellaOne można przyjąć do 120 godzin. Jeśli jednak doszło już do owulacji, tabletka po prostu nie zadziała.
Co może jeszcze obniżyć jej skuteczność?
Przede wszystkim przyjęcie tabletki za późno, a to zdarza się najczęściej ze względu na obecne problemy z dostępnością i otrzymaniem recepty. Antykoncepcja awaryjna może też wchodzić w interakcję z innymi lekami – pełna lista substancji zawsze jest zawarta w ulotce. Od siebie zawsze uczulam na ziele dziurawca, na które wiele osób nie zwraca uwagi.
Skuteczność ellaOne może być też niższa u kobiet z większą masą ciała lub z wysokim wskaźnikiem BMI, choć dane na ten temat są ograniczone i niejednoznaczne, dlatego nie należy się tym do końca sugerować, jeśli jest wskazanie do przyjęcia tabletki.
A jakie objawy po przyjęciu są na tyle niepokojące, że wymagają konsultacji z lekarzem?
Nieprawidłowe plamienia śródcykliczne, bardzo obfite i przedłużające się krwawienia miesiączkowe lub nagła nieregularność cyklu. Do tego dochodzą możliwe objawy alergii, czyli świąd, pokrzywka i opuchlizna lub problemy z oddychaniem w przypadku ciężkiej astmy. **
Warto nadmienić, że jeśli po przyjęciu tabletki miesiączka nie wystąpi albo jeszcze dojdą do tego bóle brzucha, poranne mdłości i bolesność piersi, warto wykonać test ciążowy i ewentualnie skonsultować się z lekarzem, żeby upewnić się, czy jednak nie doszło do zapłodnienia.
A co może wydarzyć się, jeśli jesteśmy już w ciąży? Czy pigułka „dzień po” zagraża rozwojowi zagnieżdżonego zarodka? Czy jest bezpieczna dla ciąży?
Nic się nie wydarzy. Ciąża będzie rozwijać się dalej. EllaOne nie zadziała poronnie.
I choć badania nie wykazały, żeby tabletka ellaOne wpływała na przebieg rozwoju ciąży**, to jednak jeśli wiemy, że w ciąży już jesteśmy, nie powinnismy stosować antykoncepcji awaryjnej. Taką informację znajdziemy w zaleceniach producenta.
Czy na rynku dostępne są inne legalne metody antykoncepcji awaryjnej niż tabletki?
Oprócz antykoncepcji awaryjnej w formie tabletek jest jeszcze możliwość założenia niehormonalnej (miedzianej) wkładki wewnątrzmacicznej w ciągu pięciu dni od niezabezpieczonego stosunku. Niestety w Polsce bardzo rzadko korzysta się z tego rozwiązania ze względu na trudności w dostępie do tego świadczenia od ręki. Choć procedura założenia wkładki powinna być dostępna za darmo w każdej placówce mającej kontrakt z NFZ, w praktyce nie jest to takie łatwe, bo wielu lekarzy po prostu odmawia tego świadczenia. Założenie wkładki prywatnie to koszt około 1000 złotych, więc wyobrażam sobie, że nie każda osoba może pozwolić sobie na taki wydatek z dnia na dzień, szczególnie gdy liczy się czas.
Wiele osób obawia się, twierdząc, że pigułka „dzień po” destabilizuje równowagę hormonalną. Jakie są realne skutki uboczne, jakie przeciwwskazania do przyjmowania pigułki „dzień po”?
To nie jest tak, że antykoncepcja awaryjna od razu zaburza regularność cyklu***. Choć po przyjęciu antykoncepcji awaryjnej miesiączka może wystąpić kilka dni wcześniej lub później, nie nazwałabym tego od razu destabilizacją gospodarki hormonalnej. Na cykl miesiączkowy może mieć wpływ mnóstwo zewnętrznych czynników, m.in. stres, przebyta infekcja, zmiany w diecie i wiele innych.
Owszem, takie działania niepożądane jak znaczne zaburzenie cyklu miesięcznego może spowodować m.in. zażywanie tabletki kilka razy w miesiącu, ale to jest już niewłaściwe stosowanie leku, sprzeczne z zaleceniami ulotki dołączonej do opakowania.
A ulotkę, tak jak przy stosowaniu każdego leku, należy dokładnie przeczytać, zwracając szczególną uwagę na przeciwskazania. W tym przypadku będą to m.in. uczulenie na którykolwiek ze składników leku, nieleczona ciężka postać astmy, ciężka niewydolność wątroby i stosowanie leków mogących wchodzić w interakcje.
Ale tabletki hormonalne przepisywane są przez lekarza. A tabletki „dzień po” według nowego prawa już nie. Każdy powyżej 15. roku życia będzie mógł kupić tabletkę w aptece. Czy ta ogólna dostępność, czyli usunięcie etapu wizyty lekarskiej, która może uchronić nas przed powikłaniami czy ryzykiem, to rzeczywiście dobry pomysł?
Mówimy o sytuacji, w której szalenie ważna jest walka z czasem. Jak długo czeka się dziś na wizytę? W państwowym systemie ochrony zdrowia mówimy o tygodniach i miesiącach. W prywatnym, który nie jest dostępny dla wszystkich – o dniach. W dodatku problemem są lekarze i lekarki, którzy potrafią odmówić wypisania recepty, powołując się na klauzulę sumienia. To praktycznie uniemożliwia korzystanie z antykoncepcji awaryjnej niezwłocznie po niezabezpieczonym stosunku.
Pamiętajmy, że antykoncepcja awaryjna jest przeznaczona do stosowania w wyjątkowych, awaryjnych sytuacjach. Nie można stawiać jej na równi z tabletkami antykoncepcyjnymi. Antykoncepcja hormonalna w postaci tabletek, które należy przyjmować codziennie, ma za zadanie m.in. całkowicie zablokować owulację, a nie tylko ją opóźnić. Między innymi z tego powodu w trakcie przyjmowania tych tabletek nie mamy prawdziwej miesiączki, a krwawienie z odstawienia.
Skąd więc kontrowersje wywołane przywróceniem dostępności tabletki „dzień po”?
Myślę, że obok wąskiej grupy osób, które światopoglądowo są przeciwne antykoncepcji jako takiej, większość protestujących myli pojęcia. Traktuje tabletkę „dzień po” jako wczesną aborcję, nie rozumiejąc, że ona nie narusza już istniejącej ciąży, tylko tej ciąży zapobiega. To nawet nie jest problem z edukacją seksualną, ale brakiem wiedzy z zakresu biologii.
Innych bulwersuje cena: w zależności od apteki to od 60 do 120 zł. Dla nastolatków, którym pękła prezerwatywa, ta kwota może być zbyt wysoka i ograniczać dostępność.
Cena jest wysoka, dlatego powinna zostać wprowadzona przynajmniej częściowa, a najlepiej całkowita refundacja. Niektóre kraje, np. Wielka Brytania, Belgia, Francja, Hiszpania, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Szwecja czy Finlandia, mocno refundują leki antykoncepcji awaryjnej dla konkretnych grup wiekowych lub nawet dystrybuują je bezpłatnie. Mówimy o dostępności nawet w drogerii, co niestety w Polsce nie byłoby na ten moment najlepszym pomysłem.
Dlaczego?
Bo farmaceuta, sprzedając lek w aptece, może udzielić fachowej odpowiedzi, a w dodatku może zadać ważne pytania, np. o stan zdrowia czy przyjmowanie innych leków.
Wyobraźmy sobie sytuację, że ktoś stosuje antykoncepcję hormonalną, ale nieregularnie, bo zapomina. Po stosunku bez dodatkowego zabezpieczenia sięga po ellaOne. Ważne jest, żeby taka osoba miała świadomość, że ta konkretna pigułka „dzień po” obniża antykoncepcyjne działanie tabletek hormonalnych, więc do końca cyklu należy dodatkowo stosować zabezpieczenie mechaniczne – prezerwatywę. Co więcej, nie należy karmić piersią przez tydzień po zastosowaniu leku, co nie zawsze jest oczywiste.
Niestety, wiele osób nawet nie wie o istnieniu antykoncepcji awaryjnej, dlatego zanim tabletka zostanie udostępniona poza aptekami, konieczne jest wprowadzenie rzetelnej i dokładnej edukacji z zakresu skutecznego i bezpiecznego zapobiegania niechcianej ciąży oraz dostępnych form antykoncepcji.
Masz pytanie dotyczące antykoncepcji lub niechcianej ciąży? Napisz na info@federa.org.pl
* W ulotce dołączonej do leku producent ostrzega:
Niektóre objawy, takie jak wrażliwość piersi i ból brzucha (żołądka), wymioty, złe samopoczucie (nudności) również są możliwymi objawami ciąży. W przypadku niewystąpienia miesiączki i doświadczenia powyższych objawów po zastosowaniu leku ellaOne należy wykonać test ciążowy.
Częste działania niepożądane, które mogą wystąpić u 1 na 10 osób to: mdłości, ból brzucha (żołądka), uczucie dyskomfortu w brzuchu, wymioty; bolesne miesiączkowanie, bóle miednicy, wrażliwość piersi; ból głowy, zawroty głowy, wahania nastroju; bóle mięśni, bóle pleców, zmęczenie.
Niezbyt częste działania niepożądane, które mogą wystąpić u 1 na 100 osób to: biegunka, zgaga, gazy, suchość w ustach; nietypowe lub nieregularne krwawienie z pochwy, obfite lub przedłużające się krwawienie miesiączkowe, zespół napięcia przedmiesiączkowego, podrażnienie pochwy lub upławy, mniejszy lub większy popęd płciowy; uderzenia gorąca; zaburzenia apetytu, zaburzenia emocjonalne, niepokój, pobudzenie, zaburzenia snu, senność, migrena, zaburzenia wzrokowe; grypa; trądzik, zmiany skórne, świąd; gorączka, dreszcze, złe samopoczucie.
Rzadkie działania niepożądane, które mogą wystąpić u 1 na 1000 osób to: ból lub świąd narządów płciowych, ból podczas seksu, pęknięcie torbieli jajnika, nietypowo niewielkie krwawienie miesiączkowe; spadek koncentracji, zawroty głowy, drżenie, dezorientacja, omdlenia; odbiegające od normy uczucie w oku, przekrwienie oczu, światłowstręt; suchość w gardle, zaburzenia smaku; pokrzywka (swędząca wysypka), pragnienie.
Jeśli wystąpią jakiekolwiek objawy niepożądane, w tym wszelkie objawy niepożądane niewymienione w ulotce, należy powiedzieć o tym lekarzowi lub farmaceucie. Działania niepożądane można zgłaszać bezpośrednio do bezpośrednio do „krajowego systemu zgłaszania” .
** W ulotce dołączonej do leku czytamy: Nie ma dowodów na wpływ tego leku na ciążę powstałą pomimo zastosowania go. Ważne jest jednak skonsultowanie się z lekarzem. Jak w przypadku każdej ciąży lekarz musi sprawdzić, czy nie jest to ciąża pozamaciczna. Jest to szczególnie ważne, jeśli wystąpi ostry ból brzucha lub krwawienie oraz w przypadku kobiet, u których w przeszłości stwierdzono ciążę pozamaciczną, a także u tych, które przeszły zabieg chirurgiczny na jajowodzie lub długotrwałe (przewlekłe) zakażenie narządów płciowych
*** W ulotce dołączonej do leku producent pisze: Antykoncepcja w przypadkach nagłych może opóźnić owulację w danym cyklu miesiączkowym, jednak nie zapobiegnie zajściu w ciążę w przypadku ponownego odbycia stosunku płciowego bez zabezpieczenia. Po zastosowaniu antykoncepcji w przypadkach nagłych i do czasu wystąpienia kolejnej miesiączki należy podczas każdego stosunku płciowego stosować prezerwatywy.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.