Europejskie państwa zobowiązane do uznania związków jednopłciowych

Przełomowy wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu został wydany 17 stycznia 2023 roku. Państwa mają teraz obowiązek zapewnić parom tej samej płci ochronę prawną.

Sprawa Fedotova i inni kontra Rosja, do której odnosił się wyrok, była wytoczona przez pary jednopłciowe przeciwko władzom rosyjskim, które odmówiły im uznania ich praw i zapewnienia ochrony prawnej. Pary składały w rosyjskich Urzędach Stanu Cywilnego zawiadomienia o zawarciu małżeństwa, lecz te nie były przyjmowane. Urzędnicy powoływali się na art. 1 rosyjskiego kodeksu rodzinnego, który definiuje małżeństwo jako „dobrowolny związek małżeński między mężczyzną i kobietą”. Najpierw pokrzywdzone pary udały się do sądów krajowych, a po kolejnych odrzuceniach wniosków, skierowały swoje sprawy do ETPC. Po napaści Rosji na Ukrainę Rosja wystąpiła z Rady Europy, tym samym przestała być członkiem Konwencji, jednak jest zobowiązana do respektowania wyroków spraw, które były w toku przed jej wystąpieniem.

ETPC 17 stycznia 2023 roku stosunkiem głosów 14 do 3 uznał naruszenie artykułu 8, mówiącego o prawie do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Jest to pierwszy wyrok, który zapadł z korzyścią dla skarżących, ale na pewno nie ostatni – do Trybunału spłynęło o wiele więcej tego typu wniosków, w tym z Polski. Sam wyrok adresowany jest do wszystkich krajów UE, a w szczególności do tych, które nie podjęły jeszcze żadnych kroków prawnych, by uregulować status związków osób tej samej płci (są wśród nich Polska, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Bułgaria).

„Zgodnie ze swoimi pozytywnymi zobowiązaniami wynikającymi z art. 8 [poszanowanie życia rodzinnego] Konwencji [o ochronie praw człowieka], państwa członkowskie są zobowiązane do zapewnienia ram prawnych umożliwiających parom tej samej płci odpowiednie uznanie i ochronę ich związku. [Uznanie i ochrona] tego rodzaju nadają legitymację takim parom i sprzyjają ich włączeniu do społeczeństwa, niezależnie od orientacji seksualnej. Trybunał podkreśla, że demokratyczne społeczeństwo w rozumieniu Konwencji odrzuca wszelką stygmatyzację opartą na orientacji seksualnej", czytamy w uzasadnieniu wyroku.

Czy zmieni to sytuację prawną par jednopłciowych w Polsce? Niestety nie do końca, gdyż Trybunał nie może narzucić ustawodawcom rozwiązań, w tym przypadku wprowadzenia równości małżeństw. Natomiast po tym konkretnym wyroku mają obowiązek prawnego uznania par tej samej płci. Obserwując sprawy dotyczące prawa do aborcji, widzimy, że Polska od lat opiera się wykonywaniu wyroków Trybunału, który jak dotąd nie posiada skutecznych narzędzi, by swoje wyroki egzekwować.