Od Głupca do Maga. Wielkie Arkana tarota pomagają lepiej zrozumieć siebie

Wielkie Arkana pozwalają odpowiedzieć na nurtujące pytania, lepiej zrozumieć siebie, opowiedzieć o doświadczeniu za pomocą symboli. Oto pierwszy rozdział wielkiego przewodnika po tajemniczych kartach tarota.

Tarot kojarzy się z tajemnicą. Dla osób, które dopiero rozpoczynają przygodę z kartami, liczba symboli, znaczeń, relacji może wydawać się przytłaczająca. W przewodniku po Wielkich Arkanach, czyli 22 kartach stanowiących rdzeń tarota, odpowiemy na wszystkie nurtujące was pytania.

Czym są Wielkie Arkana?

W odróżnieniu od Małych Arkanów, liczących sobie 56 kart dzielących się na cztery kolory: Puchary, Denary, Buławy i Miecze, Wielkie Arkana ujmują szersze wyobrażenia archetypiczne w postaci kodów wizualnych. Łacińskie słowo „arcana” odnosi się do wiedzy tajemnej i wtajemniczenia. Pierwszy raz w odniesieniu do kart tarota zastosował je Jean-Baptiste Pitois w książce „Histoire de la Magie, du monde Surnaturel et de la fatalité à trawers les Temps et les Peuples” (1870). Wielkie Arkana otwiera karta Głupca o numerze 0, a kończy karta Świat o numerze XXI. Pomiędzy nimi znajdują się następujące karty: I – Mag, II – Arcykapłanka, III – Cesarzowa, IV – Cesarz, V – Papież, VI – Kochankowie, VII – Rydwan, VIII – Sprawiedliwość, IX – Pustelnik, X – Koło Fortuny, XI – Siła, XII – Wisielec, XIII – Śmierć, XIV – Umiarkowanie, XV – Diabeł, XVI – Wieża, XVII – Gwiazda, XVIII – Księżyc, XIX – Słońce, XX – Sąd Ostateczny, XXI – Świat.

Kiedy powstała pierwsza talia tarota?

Tarot pierwotnie nie służył działaniom magicznym. Pierwsza talia kart tarota powstała w północnych Włoszech w renesansie, ok. 1425 r. Pierwotnie używano jej do gry towarzyskiej. Sama nazwa „tarot”, pisana początkowo „tarau”, to francuski odpowiednik włoskiego „tarocco”, którym określa się talię kart atutowych do gry, wcześniej nazywanych „carte da trionfi”. Najstarsze ślady pisemne dotyczące talii kart tarota pochodzą z dworu w Ferrarze z 1442 r., natomiast najstarszą talią jest ta wykonana w Mediolanie najprawdopodobniej w 1441 r. W XV w. talia znana już była na terenie całych Włoch, a na poszczególnych dworach powstawały jej liczne odmiany. Spośród nich do jednej z najbardziej znanych należy talia tarota Visconti-Sforzów Pierpont Morgan-Bergamo (inaczej nazywana „Colleoni-Bagnioli”) czy talia Viscontich Cary-Yale, inaczej „Visconti Di Modrone”.

W XVIII wieku powstała talia marsylska

W kolejnych stuleciach tarot zaczął być popularną formą rozrywki we Francji i w Szwajcarii. Powstały tam kolejne odmiany talii, jednocześnie utrwalał się jej kanon w postaci 21 atutów z towarzyszącą im kartą Głupca oraz 56 kart pozostałych kolorów tworzących Małe Arkana. W XVII w. Jacques Viéville stworzył zyskującą popularność talię marsylską, która wciąż pozostaje jedną z najbardziej rozpoznawalnych. Osobna gałąź rozwoju tarota z decydującą rolą odgrywaną przez Wielkie Arkana wiąże się z jego okultystyczną i ezoteryczną interpretacją.

Od XVIII wieku tarota zaczęto kojarzyć z okultyzmem

Pierwsze szkoły okultystycznego czytania ustawień kart zaczęły pojawiać się we Francji w XVIII w., a następnie w Anglii i Stanach Zjednoczonych, docierając w XX w. do Niemiec i innych krajów, w tym Stanów Zjednoczonych. Jedną z najbardziej znanych i rozpowszechnionych talii z przełomu XIX i XX w., zaprojektowanych z myślą o praktykach okultystycznych, jest talia Rider-Waite-Colman-Smith. W tradycji okultystycznej możemy spotkać się z pewnego rodzaju religijnym eklektyzmem – sięganiem do różnych tradycji duchowych, począwszy od starożytnej Babilonii i Egiptu, kończąc na wątkach judeochrześcijańskich. Widziano w kartach tarota m.in. symbolikę egipskiej Księgi Thota (tę interpretację upowszechnił Antoine Court de Gébelin, przedstawiciel XVIII-wiecznej francuskiej masonerii). W rozdziale książki „Świat prymitywny. Analiza i porównanie ze światem współczesnym” (1774-1784) postawił tezę, że słowo „tarot” w odniesieniu do staroegipskiego miałoby oznaczać „królewską drogę życia”. Jego teoria, opierająca się na odczytaniu hieroglifów z kart tarota marsylskiego, została obalona w 1822 r. przez francuskiego naukowca Jeana-Françoisa Champolliona. W dużym stopniu do rozwinięcia się francuskiego okultystycznego odczytania talii przyczynił się Jean-Baptiste Alliette posługujący się pseudonimem Etteilla. Włączył on do interpretacji symboliki Wielkich Arkanów wiedzę z zakresu numerologii, kabały, astrologii i wolnomularstwa.

W tradycji okultystycznej zaczęto stosować tarota do przepowiadania przyszłości osobom, które zwróciły się do posiłkującego się kartami medium z pytaniem o swój los. Kontakt z kartami miał odtąd charakter mistyczny i pozwalał na kontaktowanie się ze światem niematerialnym i duchową ścieżką rozwoju osoby, której stawiane były karty. Interpretowane były poszczególne elementy znajdujące się na każdej z kart – znaczenie miały zarówno ich numery, reprezentowane postaci, kolory.

Spotkania wokół przepowiedni z kart tarota rozwijały się w miastach Europy i Stanów Zjednoczonych, odbywały się często w specjalistycznych sklepach. Do jednego z najstarszych należał usytuowany paryski Librerie de l’Inconnu założony w 1925 r. przez pana Lamberte. W Londynie jednym z istotnych punktów na ezoterycznej mapie pozostawał Warburg Institute, gdzie gromadzono archiwa dotyczące studiów nad okultyzmem.

Tarot inspirował także artystów i pisarzy

Intryguje też ścieżka rozwijania się popularności tarota i ezoteryki na przełomie XIX i XX w. w krajach Ameryki Łacińskiej. W Meksyku, Buenos Aires, Rio de Janeiro pojawiały się liczne salony okultystyczne inspirowane teozofią, gdzie oprócz wróżb odbywały się seanse spirytystyczne. Włączały one także do swoich praktyk tradycje lokalne i rdzenne, jak Umbanda i Candomblé, stając się inspiracją dla lokalnej inteligencji i kręgów awangardowych artystów. Niezaprzeczalne inspiracje tarotem, rozwijane właśnie w Ameryce Łacińskiej, można znaleźć u surrealistycznej malarki brytyjskiego pochodzenia – Leonory Carrington, która stworzyła własną wersję Wielkich Arkanów. Wpływy okultyzmu i tarota znajdziemy u licznych przedstawicielek surrealistycznej sztuki kobiet, np. Remedios Varo. Wiele jej obrazów, takich jak „La Llamada” czy „Exploratión de las Fuentes”, przedstawia enigmatyczne postaci bazujące na figurach Wielkich Arkanów.

Tarot, a zwłaszcza Wielkie Arkany, inspirowały również współczesnych pisarzy eksperymentujących z narracją. W „Zamku krzyżujących się losów” Italo Calvino wykorzystał układy kart tarota, badając relacje między symboliką i doświadczeniami bohaterów. Możemy śmiało polecić śledzenie jej fabuły w relacji do nadchodzących artykułów poświęconych kolejnym kartom Wielkich Arkanów.