„Intelligens. Naturalne. Sztuczne. Wspólne” – tak brzmi tytuł 19. Międzynarodowej Wystawy Architektury w Wenecji, która otworzy się 10 maja i potrwa do 23 listopada 2025 roku. Kuratorem tegorocznej edycji został Carlo Ratti – włoski architekt i inżynier. Ratti jest jednym z dziesięciu najczęściej cytowanych naukowców w dziedzinie projektowania urbanistycznego i właśnie obszarom zabudowanym oraz różnym dziedzinom, które je kształtują, poświęcone będzie tegoroczne biennale. Tematem nadrzędnym będzie jednak rola architektury w stawianiu czoła wyzwaniom związanym ze zmianami klimatycznymi i ewolucją populacji.
– Architektura zawsze była odpowiedzią na nieprzyjazny klimat. Od najwcześniejszych „prymitywnych chat”ludzki projekt kierował się potrzebą schronienia i przetrwania, napędzaną optymizmem: nasze dzieła zawsze starały się wypełnić lukę między trudnym środowiskiem a bezpiecznymi, nadającymi się do zamieszkania przestrzeniami, których potrzebujemy – mówił na konferencji prasowej prezentującej tegoroczną edycję Biennale Architektury Carlo Ratti. Pojęcia takie jak „schronienie” i „przetrwanie” zaczynają nabierać zupełnie innego znaczenia, ponieważ proces zaludniania i zabudowania planety wymknął się już dawno spod kontroli, i zdecydowanie nie pomaga mu niespotykana do tej pory na taką skalę emigracja klimatyczna. – Podczas pożarów w Los Angeles, powodzi w Walencji i Sherpur, podczas suszy na Sycylii widzieliśmy na własne oczy, jak woda i ogień atakują nas z niespotykanym dotąd okrucieństwem. Rok 2024 był ponurym kamieniem milowym, ponieważ Ziemia odnotowała najwyższe temperatury i rekordowy wynik, co wypycha średnie światowe poza docelowy poziom 1,5°C określony w porozumieniu paryskim – grzmiał Ratti i brzmiał nie jak kurator, ale jak aktywista klimatyczny.
Nowoczesna koncepcja inteligencji
Środowisko zabudowane jest jednym z największych czynników emisji atmosferycznych, co stawia architekturę wśród głównych winowajców degradacji naszej planety. W miarę jak kryzys klimatyczny przyspiesza, coraz częściej pojawiają się pytania o to, czy musimy pogodzić się z tym stanem rzeczy, czy też nadal jesteśmy w stanie oferować rozwiązania – istotne i niekosmetyczne, skuteczne i szybkie do osiągnięcia. Wystawa ma poszukiwać drogi naprzód, prezentując inteligentne recepty na pilne problemy, które mogą przybierać wiele form. Przedstawi zbiór propozycji projektowych i sporo innych eksperymentów badających definicję „inteligencji” jako zdolności adaptacji do środowiska przy ograniczonych zasobach – wiedzy lub władzy.
Co właściwie oznacza tytuł? „Intelligens. Naturalne. Sztuczne. Wspólne” – Carlo Ratti tłumaczy następująco: – Tytuł Międzynarodowej Wystawy Architektury ogłaszany jest zazwyczaj po angielsku i włosku. Natomiast w 2025 roku odwołanie do wspólnego łacińskiego źródłosłowu intelligens sprawi, że ten sam tytuł będzie obowiązywać w obu językach. Tytuł „Intelligens” ma związek z nowoczesną koncepcją „inteligencji”, ale odsyła też do szerszego wachlarza znaczeń ze względu na ostatnią sylabę „gens”, która po łacinie oznacza „ludzi”. Daje to początek nowej, fikcyjnej bazie słowotwórczej, która wskazuje, jaka powinna być inteligencja przyszłości: włączająca, wieloraka i obdarzona wyobraźnią przekraczającą to, co znamy dziś jako sztuczną inteligencję.
Jak architektura dostosowuje się do przyszłości?
Ratti rozwija wszystkie te wątki w swoim manifeście programowym, odwołując się jednocześnie do głównego tematu Biennale Architektury 2025: „19. Międzynarodowa Wystawa Architektury będzie dotyczyć środowiska zabudowanego i wielu dyscyplin, które je kształtują. Architektura jest w centrum” – pisze kurator – „ale nie sama. Jest częścią rozszerzonej sfery, która integruje sztukę, inżynierię, biologię, naukę o danych, nauki społeczne i polityczne, nauki o systemach planetarnych i inne dyscypliny – łącząc każdą z nich z materialnością przestrzeni miejskiej”. Ponad 750 uczestników wystawy ma za zadanie przede wszystkim zbadać, w jaki sposób architektura dostosowuje się do przyszłości, a efekty tych badań będziemy mogli obserwować w Wenecji. Zatem szykuje się nam biennale niejako w procesie – jako ogromne laboratorium badawcze, które w wielkim uproszczeniu odpowiedzieć ma nam na pytanie: jak – dosłownie – powinniśmy przebudować miasta i wsie, aby przeżyć? Centralna wystawa biennale jest zorganizowana wokół trzech światów tematycznych: Naturalnej Inteligencji, Sztucznej Inteligencji i Zbiorowej Inteligencji, których kulminacją będzie refleksja nad eksploracją kosmosu nie jako ucieczką, ale jako sposobem na poprawę życia na Ziemi.
Wystawa osadza architektki i architektów w roli „mutagenów”, czyli czynników odpowiedzialnych za stymulowanie naturalnych procesów ewolucji i kształtowanie ich nowych kierunków. Inspirowana wieloma obszarami nauki prezentacja ma na celu przyspieszyć przemiany zachodzące w dzisiejszym świecie, aby jej twórcy mogli, podejmując z odwagą ryzyko i ucząc się na własnych błędach, stworzyć lepszą przyszłość. Mają temu służyć cztery metodologiczne filary wystawy.
Transdyscyplinarność: projekty architektoniczne będą owocem współpracy ekspertek i ekspertów z różnych dziedzin w celu wykorzystania wszelkich możliwości poszerzania horyzontów wiedzy naukowej.
Żywe Laboratorium: tzw. Pawilon Centralny w Giardini będzie w 2025 roku w remoncie, jego funkcję spełni szereg innowacyjnych projektów specjalnych. Zewnętrzne otoczenie obiektów wystawienniczych biennale na terenie Wenecji przeistoczy się w ich ramach w interaktywne Żywe Laboratorium, integrujące różnorodne, współdziałające formy inteligencji.
Przestrzeń dla idei: od 7 maja 2024 roku na stronie internetowej La Biennale działa publiczna platforma służąca do zgłaszania koncepcji. Jej celem jest znaczące wzbogacenie różnorodności wysłuchiwanych głosów, wizji i propozycji, przypomina to trochę projekt partycypacyjny, w którym np. o ostatecznym przekształceniu przestrzeni miejskiej decydują jej mieszkańcy.
Protokół cyrkularności: wystawa ma ambicję wskazywać odważne cele w dziedzinie cyrkularności. Powstanie „Manifest cyrkularności” wyznaczający przejrzyste kierunki działań i nowy standard dla przyszłych wydarzeń kulturalnych.
Tyle teoria. W praktyce zaś dość ambitnie i spektakularnie prezentuje się w tej kuratorsko-akademickiej rozprawie sama Wenecja. Projekt „Living Lab” podkreśla, że samo miasto jest kluczowym poligonem doświadczalnym dla innowacyjnych podejść do zrównoważonego rozwoju. Inicjatywa ta zbada m.in. wyjątkowy związek Wenecji z wodą, koncentrując się na zarządzaniu wodą i technikach jej oczyszczania, a nawet zademonstruje konwersję oczyszczonej wody w espresso.
Pawilon Polski: Bezpieczeństwo w architekturze
Konkurs na kuratorską ekspozycję w Pawilonie Polskim na 19. Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji w 2025 roku wygrał projekt „Lary i penaty. O budowaniu poczucia bezpieczeństwa w architekturze”.Ekspozycja stworzona przez interdyscyplinarny zespół – architekta Macieja Siudę, artystów Krzysztofa Maniaka i Katarzynę Przezwańską oraz kuratorkę Aleksandrę Kędziorek – jest oparta na dwóch porządkach: bezpieczeństwa i poczucia bezpieczeństwa. Pierwszy obejmuje rozwiązania wynikające z istniejących przepisów budowlanych, przeciwpożarowych i BHP. Drugi – stosowane w Polsce praktyki i rytuały związane z architekturą, które miały zapewnić pomyślność i chronić przed przeciwnościami losu. Wystawa pokazuje je jako równorzędne i wzajemnie się uzupełniające. Wspólnie pozwalają mieszkańcom poczuć się pewniej w szybko zmieniającej się rzeczywistości.
Biennale Architektury 2025 obejmie 66 pawilonów narodowych, w których po raz pierwszy reprezentowane będą cztery kraje: Republika Azerbejdżanu, Sułtanat Omanu, Katar i Togo. Wystawy podzielono pomiędzy Giardini (26), Arsenał (22) i centrum Wenecji (15). Z opublikowanych liczb wynika, że tegoroczna edycja ma stać się największym Biennale Architektury odbywającym się w Wenecji.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.