60. Biennale w Wenecji: Obcokrajowcy są wszędzie

Kurator 60. Międzynarodowej Wystawy Sztuki w Wenecji Adriano Pedrosa ogłosił program wystawy kuratorskiej i listę 30 oficjalnych wydarzeń towarzyszących Biennale Arte 2024. W programie głównym znalazło się 331 artystów i kolektywów. W Pawilonie Polskim będzie można zobaczyć projekt „Powtarzajcie za mną II” kolektywu Open Group. – Ponieważ hasło tegorocznego Biennale brzmi „Obcokrajowcy są wszędzie”, naturalną odpowiedzią było dla mnie zaproszenie do współpracy ukraińskich artystów z projektem, w którym biorą udział osoby uchodźcze z Ukrainy – mówi kuratorka Marta Czyż.

Organizatorem wystawy zatytułowanej „Obcokrajowcy są wszędzie” jest La Biennale di Venezia pod przewodnictwem Roberta Cicutta. „Stranieri Ovunque / Foreigners Everywhere” – tytuł tegorocznej prezentacji sztuki w Wenecji zaczerpnięty został z cyklu prac kolektywu Claire Fontaine, powstających od 2004 roku. Prace te składają się z neonowych rzeźb w różnych kolorach, a na nich widnieją napisy „Foreigners Everywhere” w różnych językach. Samo wyrażenie pochodzi wprost od nazwy turyńskiego kolektywu, który na początku XXI wieku walczył z rasizmem i ksenofobią we Włoszech. W ogłoszonym manifeście programowym kurator jubileuszowego 60. Biennale Adriano Pedrosa pisze tak: „Za tym hasłem stoi świat pełen licznych kryzysów dotyczących przemieszczania się i istnienia ludzi pomiędzy krajami, narodami, terytoriami i granicami, odzwierciedlających niebezpieczeństwa i pułapki związane z językiem i pochodzeniem etnicznym, wyrażających różnice i dysproporcje uwarunkowane tożsamością, narodowością, rasą, płcią, seksualnością, bogactwem i wolnością. W tym krajobrazie wyrażenie »Obcokrajowcy są wszędzie« ma przynajmniej podwójne znaczenie. Po pierwsze, że dokądkolwiek pójdziesz i gdziekolwiek będziesz, zawsze spotkasz obcokrajowców – oni/my są/jesteśmy wszędzie. Po drugie, że niezależnie od tego, gdzie się znajdziesz, zawsze jesteś naprawdę i w głębi duszy obcokrajowcem”. Pochodzący z Brazylii Pedrosa jest obecnie dyrektorem artystycznym Museu de Arte de São Paulo Assis Chateaubriand – MASP, gdzie był kuratorem wielu wystaw. Niedawno został laureatem nagrody Audrey Irmas Award for Curatorial Excellence za rok 2023, przyznanej mu przez Centrum Studiów Kuratorskich w Bard College w Nowym Jorku. 

Roberto Cicutto, prezydent La Biennale di Venezia, prezentując na konferencji prasowej kuratora i hasło jubileuszowej wystawy, mówił: – Badania Adriana skupiają się m.in. na artystach, którzy mimo że pochodzą z różnych światów i kultur, potrafili zachować uczucia, cechy i doświadczenia swojej rodzimej kultury, gdziekolwiek się znajdowali. I dodał: – W ciągu 128 lat istnienia Międzynarodowej Wystawy Sztuki nigdy nie było kuratora z kraju Ameryki Łacińskiej. Biennale zawsze cieszyło się dużym udziałem artystów z Ameryki Południowej. Jednak zupełnie inaczej jest, gdy zaprasza ich kurator, który ma korzenie w tej samej kulturze i przez lata wykształcił własne spojrzenie.

Polscy i ukraińscy artyści na Biennale w Wenecji

Główna Międzynarodowa Wystawa Kuratorska podzielona została na dwie sekcje: „Nucleo Contemporaneo” i „Nucleo Storico”, odpowiednio poświęcone twórczości współczesnej i historycznej. „Nucleo Contemporaneo” jest obszerną definicją „cudzoziemca, innego”. To określenie obejmuje także – jak mówił na konferencji prasowej Pedrosa – artystę queer, który porusza się w obrębie różnych seksualności i płci, często będąc prześladowanym lub wyjętym spod prawa; artystę outsidera, znajdującego się na marginesie świata sztuki, podobnie jak artystę samouka, artystę ludowego i artystę popularnego, jak nazywamy ich w Brazylii i Ameryce Łacińskiej, a także artystę tubylczego, często traktowanego jak cudzoziemiec we własnym kraju. „Nucleo Storico” skupi się na globalnych modernizmach i modernizmach globalnego Południa, z trzema sekcjami poświęconymi portretowi, abstrakcji oraz włoskiej diasporze na globalnym Południu, które reprezentowane będą przez twórców m.in. z Ameryki Łacińskiej, Afryki, Bliskiego Wschodu, Azji i Nowej Zelandii. 

– Hasło tegorocznego Biennale brzmi: „Obcokrajowcy są wszędzie”, dlatego naturalną odpowiedzią było dla mnie zaproszenie do współpracy ukraińskich artystów z projektem, w którym biorą udział osoby uchodźcze z Ukrainy – mówi kuratorka Marta Czyż, współpracująca z kolektywem Open Group. Artyści Yuriy Biley, Pavlo Kovach i Anton Varga pokażą w Wenecji projekt „Powtarzajcie za mną II”. Praca pochodzi z 2022 roku, swoją premierę miała w nowojorskiej galerii Miguel Abreu, a potem była pokazywana m.in. w Lublinie, w Galerii Labirynt. – W Ukrainie już na początku wojny pojawiły się ulotki, które instruowały ludzi, jak powinni się zachowywać przy określonych rodzajach ataku – mówi Yuriy Biley, odwołując się do tego, że kolektyw zaprosił do współpracy tak zwanych wewnętrznych uchodźców, czyli tych, którzy uciekli ze wschodniej części Ukrainy do zachodniej. Na potrzeby filmu odtworzyli dźwięki, które zapisały się w ich pamięci szczególnie mocno. Tak powstała praca „Powtarzajcie za mną” – katalog mechanicznych odgłosów wojny, przejmujące portrety osób i symboliczny zapis ich traum. Projekt zobaczymy w Pawilonie Polskim na terenie Giardini. 

Na liście 30 projektów wśród tak zwanych oficjalnych wydarzeń towarzyszących Biennale Arte 2024, które wybrał Adriano Pedrosa, znalazły się nazwiska polskich artystów. Za projektem „Andrzej Wróblewski (1927-1957). W pierwszej osobie” stoi Fundacja Rodziny Staraków, a kuratorką jest Anna Muszyńska. Przypomnijmy, że obraz „Dwie mężatki” Andrzeja Wróblewskiego w 2021 roku został sprzedany za rekordową kwotę ponad 13 mln zł, stał się tym samym najdrożej sprzedanym dziełem sztuki na polskim rynku. 

Natomiast Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso – FABA z Madrytu, założona przez wnuka Picassa, Bernarda, pokaże weneckiej publiczności prace Ewy Juszkiewicz. W 2014 roku obraz Juszkiewicz „Grove” został sprzedany na aukcji w Christie’s za 437 500 funtów brytyjskich (2 384 375 zł). Pochodząca z Gdańska malarka odniosła spektakularny sukces i trafiła na listę najlepiej sprzedających się artystów z Polski. Ostatnio o Juszkiewicz zrobiło się głośno w związku z jej współpracą z marką Louis Vuitton. Artystka przeniosła swój obraz „Ginger Locks” na torebkę Artycapucines. Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso zaprezentuje w Wenecji projekt pod tytułem „Ewa Juszkiewicz. Locks With Leaves And Swelling Buds”.

60. Międzynarodowa Wystawa Sztuki – La Biennale di Venezia, której kuratorem jest Adriano Pedrosa, otworzy się 20 kwietnia i potrwa do 24 listopada 2024 roku.