Wszystko, co warto wiedzieć o ajurwedyjskiej pielęgnacji twarzy, włosów i ciała


Ajurweda przez lata była jak egzotyczny „magnes” w spa, atut zdrowych diet, element medytacji. Dziś coraz częściej związkami z ajurwedą chwalą się również firmy kosmetyczne. Czym jest, co warto o niej wiedzieć i jak znaleźć najlepszą pielęgnację, która czerpie z jej korzeni?

Ajurweda, dawniej kojarzona z podróżami do Indii, dziś dostępna jest również na półkach w perfumeriach. Wystarczy wspomnieć niektóre marki, takie jak Rituals Cosmetics, która ma swoim w portfolio serum Namaste Bakuchiol Natural Booster, linię The Ritual of Ayurveda z indyjską różą i miodem z Himalajów czy The Ritual of Karma z białą herbatą i lotosem. Albo polską markę Orientanę z kremem do twarzy z ashwagandhą i flagowym olejkiem antycellulitowym 17 roślin ajurwedy. Zowu Sattva Ayurveda to kompleksowa oferta kosmetyków do pielęgnacji włosów: wcierek, szamponów, masek, farb. A to tylko niektóre przykłady. Do popularności ajurwedy przyczynił się m.in. kinowy szlagier „Jedz, módl się, kochaj” z Julią Roberts, a także Instagram. Okazuje się jednak, że nie wszystkie kosmetyki z ajurwedą w nazwie mają z nią faktycznie wiele wspólnego, dlatego zgłębiam temat na własnej skórze. 

Olejowanie: Słynny element ajurwedy

Ayur oznacza w sanskrycie zdrowie, veda to nauka. Ile jest ajurwedy w ajurwedzie – w kosmetykach i zabiegach, które się nią chwalą? Ta najstarsza nauka o życiu i zdrowiu człowieka praktykowana od 5 tys. lat ma pewne zasady, które nie podlegają dyskusji. Sam aromat ziół, dobra karma w opisie czy znak OM nie wystarczą. Co jest najważniejsze w ajurwedyjskiej pielęgnacji?

– Skóra jest olbrzymią powierzchnią chłonną, dlatego ajurweda podpowiada, aby stosować do pielęgnacji tylko naturalne składniki, które moglibyśmy potencjalnie zjeść. Częścią kuracji przywracających zdrowie i równowagę jest olejowanie. Olej nakłada się na całe ciało i twarz, płucze się nim usta, aplikuje go do dziurek od uszu, nosa, a nawet wykonuje się nim zabiegi oczyszczające będące częścią tzw. panchakarmy (terapii oczyszczających). Ciekawostką jest, że sanskryckie słowo „sneha” oznacza zarówno olej, jak i miłość – mówi Karolina Szaciłło, dziennikarka, współautorka książek o zdrowym stylu życia, współorganizatorka warsztatów medytacji (na Instagramie znana jako @medytujemy), współtwórczyni (wraz z mężem Maćkiem) marki Prakriti. 

Wspomniane oleje ziołowe producenci gotują w miedzianym naczyniu. Kilogramy ziół (polskich i indyjskich, jak np. brahmi czy shatavari) mieszają z zimno tłoczonymi olejami i wodą do jej odparowania. W ten sposób punkt dymienia oleju nie zostaje przekroczony i nie trzeba dodawać konserwantów. A same oleje ziołowe są bogate w substancje czynne rozpuszczalne zarówno w wodzie, jak i oleju. Na dodatek proces wielogodzinnego gotowania z wodą zmienia strukturę oleju, sprawiając, że szybciej i lepiej się wchłania. Zdaniem ajurwedy olej (sneha) wspiera nie tylko kondycję skóry, ale również stawów, jelit, kości i układu nerwowego. 

Jak opowiada Szaciłło, istotną częścią ajurwedy są poranne rytuały olejowe. Zabieg płukania ust olejem (np. zimno tłoczonym sezamowym lub słonecznikowym; zimą w Polsce nie powinno się używać oleju kokosowego, który wychładza) propagowała już w latach 70. dr Jadwiga Górnicka, nestorka polskiego ziołolecznictwa. Dobrze jest połączyć płukanie ust z olejowym masażem ciała (tzw. autoabhayngą), w trakcie którego nakłada się delikatnie podgrzany olej od czubka głowy po stopy: podłużnymi ruchami na kończynach, okrężnymi w stawach i na brzuchu. 20 minut trwa masaż, a na kolejne 20 minut należy pozostawić olej na skórze i włosach. I dopiero wziąć prysznic. Opcjonalnie potraktować olej jak balsam do ciała i zastosować go po kąpieli. 

– Ajurwedyjskie oleje ziołowe oraz oleje bazowe nakładamy na suchą skórę. Nasze ajurwedyjskie oleje ziołowe Prakriti dobieramy do obecnej nierównowagi. Vata będzie odpowiednia dla osoby, która ma zimne stopy i zimne dłonie, suchą skórę. To olej rozgrzewający m.in. z cynamonem, ashwagandhą, imbirem. Można go łączyć z zimno tłoczonym olejem sezamowym. Wiosną i latem, kiedy robi się cieplej, sprawdzi się nawilżający olej aloesowy. Nawadnia i koi skórę. Kiedy jest gorąco, olejem bazowym może być zimno tłoczony kokosowy, a w okresach przejściowych słonecznikowy – opisuje Karolina Szaciłło. 

Podstawą pielęgnacji w ajurwedzie jest olej sezamowy, mniej rozgrzewającą alternatywą – olej słonecznikowy. Przy tłustej skórze oleju używa się 2–3 razy w tygodniu, częściej wykonuje suchy masaż. Do twarzy powinno się używać wyłącznie olejów, które są dla niej przeznaczone i np. gotowane, więc nie wywołają działania komedogennego (świetny olejek do twarzy Prakriti testuję do masażu twarzy, szyi i dekoltu, wchłania się błyskawicznie). Karolina Szaciłło poleca również Kumkumadi Shankara, który dostał wyróżnienie w konkursie „Vogue India”. Alternatywą do pielęgnacji twarzy jest olejek z kiełków pszenicy lub zimno tłoczony olej migdałowy. Z godnych polecenia marek kosmetyków ajurwedyjskich warto poznać takie jak wspomniana Shankara (wspaniały olejek do ust!), Kama Ayurveda czy Banyan Botanicals.

Pielęgnacja ajurwedyjska dla pitty, vaty i kaphy. Jak wygląda w praktyce?

Według ajurwedy cały świat, jak i ludzie zbudowani są z pięciu żywiołów (powietrze, przestrzeń, ogień, woda i ziemia), które składają się na trzy tzw. doshe: pitta, vata, kapha. Pitta to osoba, której jest ciepło, o gorącym temperamencie. Szybka, energiczna, konkretna, wybuchowa. Ma jasną skórę, piegi i źle reaguje na promienie słoneczne. Vata to osobowość artystyczna, uduchowiona, smukła, której często jest zimno, ma suchą skórę, zmienny nastrój, jest podatna na stres i lęki. Kapha zwykle ma pełniejsze kształty, lśniące włosy, przetłuszczającą się skórę o oliwkowej karnacji, pełne usta. Jest stateczna, opanowana i spokojna. Układ dosh to inaczej konstytucja, natura (prakriti). Jest taka sama przez całe życie. Jednak zmiana pory roku, nieprzespana noc, eksperymenty z dietą czy kłótnia z przyjaciółką mogą wpływać na obecną nierównowagę (vikriti). Im bardziej tu i teraz różni się od natury, tym bardziej jest się podatnym na różne choroby, złe samopoczucie psychiczne, jak i fizyczne.

Zgodnie z ajurwedą dietę, ćwiczenia, a także zabiegi i pielęgnację dobiera się indywidualnie. Osoba, której z natury jest ciepło, dodając do jedzenia chili czy imbiru, prowokuje brak równowagi. U niektórych objawia się to wysypką, zaostrzeniem zmian trądzikowych czy trądziku różowatego. To zasada znana nie tylko z ajurwedy, ale i dermatologii – przy trądziku różowatym odradza się spożywania pikantnych potraw, bo zaostrzają stan zapalny. Człowiek w równowadze nie choruje, ma stabilny nastrój i świeży wygląd. Ale samemu sobie diagnozy wystawiać nie warto.

Konsultacja ajurwedyjska. Co mówi specjalista?

Wiem, jaki mam typ skóry i włosów i że energii dodaje mi poranne americano. Określam siebie jako vatę. Marznę i się przeziębiam, najlepiej się czuję w upalne dni, miewam stany zapalne na twarzy i alergie kontaktowe. Umawiam się na konsultację w Sri Sri Ayurveda do doktora Dilbaga Jindala, lekarza medycyny ajurwedyjskiej specjalizującego się w diagnostyce. Doktor zaczyna spotkanie od manualnego badania pulsu i z precyzją ciśnieniomierza i jasnowidza opisuje dokładnie moje problemy zdrowotne oraz typ osobowości, trafiając w dziesiątkę. 

– Twoją naturą jest pitta, czyli ogień i woda. Aktualnie masz za dużo vaty w ciele, stąd zimne stopy przy gorącym sercu i temperamencie – nie działasz zgodnie ze swoją naturą. Widzę brak równowagi hormonalnej, problemy z trawieniem i odpornością. A także tendencję do zanieczyszczenia skóry. To wynika z niewłaściwego trawienia i jedzenia, które cię nie odżywia – mówi dr Dilbag Jindal. 

Dorzucam problemy ze snem, migreny i alergie. Doktor ze stoickim spokojem poleca zmianę stylu życia. Mam kłaść się spać o 22.30 (zapomnieć o Netfliksie), a wstawać pomiędzy 6 a 6.30. Dzień zaczynać od szklanki ciepłej wody. I pić tylko jedną kawę dziennie. Dieta, żeby przywrócić uczucie ciepła, ma być bogata w słodki, kwaśny i słony smak. Oprócz tego mam spacerować, pracować w ustalonych godzinach, ćwiczyć jogę, tańczyć, medytować. I oddychać świadomie. Stać się kwintesencją Julii Roberts, ale w Polsce i bez Javiera Bardema przy boku. A także wprowadzić rozgrzewający ziołowy olej do masażu stóp, dłoni i czubka głowy i chodzić na zabiegi. 

– Rezultaty związane ze zmianą stylu życia mogą pojawić się po dwóch tygodniach, miesiącu, a u innych osób po kilku miesiącach. Ogromnym wsparciem w poprawie wyglądu i samopoczucia są odpowiednie zioła. Pomagają powrócić do dobrostanu. Natomiast w ajurwedzie wszystko działa, jeśli jednocześnie dba się o ciało (dieta, ćwiczenia, zdrowy sen, masaż), ducha (medytacja, oddech, joga) i emocje (czyli jak wyrażamy siebie w życiu, relacje z innymi). Bo wszystko jest jedną całością – wyjaśnia dr Dilbag Jindal.  

Profesjonalne zabiegi ajurwedyjskie w gabinecie. Jak wyglądają?

Tuż po konsultacji wybieram się na zabiegi. Ajurwedyjskie menu dostępne u nas jest znacznie skromniejsze niż w Indiach czy na Sri Lance, gdzie doktor poleca mi pojechać do kliniki ajurwedyjskiej na regenerację i detoks. Czego można się spodziewać w polskich gabinetach? 

– Shirodara to lanie oleju na tzw. trzecie oko, wycisza natłok myśli, ułatwia zasypianie. Abhyanga to masaż całego ciała ciepłym olejem. Marma to masaż i dotykanie punktów połączeń, gdzie stykają się ciało, umysł i dusza. Punkty te znajdują się na kanałach przepływu energii. Nasya – olejowanie nosa przy użyciu ajurwedyjskiego oleju ziołowego (genialne na górne drogi oddechowe, odżywia mózg, poprawia pamięć i koncentrację). Netra Basti to wałki z mąki z ciecierzycy, w które wlewa się masło klarowane na oko. Zabieg poprawia wzrok, ściąga zmęczenie, sprawdza się przy bólach migrenowych – opisuje Karolina Szaciłło. 

W Sri Sri Ayurveda na mojej recepcie znajduje się Abhyanga, czyli masaż ciała ciepłym olejem, oraz Marma (dawniej praktykowana na wojownikach, żeby ich odstresować i wyciszyć przed bitwą). Abhyanga zaczyna się obmywaniem olejem pleców i karku w pozycji siedzącej. Następnie przenoszę się na podgrzewane łóżko i kładę na plecy. Doświadczam masażu tzw. trzeciego oka, czyli polewania ciepłym olejem przestrzeni pomiędzy brwiami. Wszystkie gesty są niezwykle odprężające. Masowane są uszy, włosy, cała głowa, paliczki u stóp i podeszwy. Abhyanga przynosi ulgę i przypomina dryfowanie w kabinie floatingowej. Następnie czas na Marmę. To inny, bardziej energetyczny zabieg – masażystka uciska różne punkty na głowie i ciele. Wychodzę po masażach, jakbym stąpała po miękkich poduszkach, i budzę się kolejnego dnia wypoczęta. Jedyny mankament – olej powinno się zmyć dopiero wieczorem samą wodą, przed pójściem spać, więc olejowanie włosów mam gratis. Kolejnego dnia niezbędne jest oczyszczanie włosów techniką OMO (odżywka, podwójne mycie i znów odżywka). Włosy są miękkie, lśniące i genialnie się układają. Takie „skutki uboczne” można polubić. 

 – Zabiegi ajurwedyjskie pomagają, jeśli procedura jest dopasowana do stanu organizmu i jego aktualnych potrzeb. Dlatego najpierw jest konsultacja, a po niej diagnoza i leczenie – wyjaśnia dr Dilbag Jindal i dodaje: – Do zabiegów ajurwedyjskich wykorzystuje się naturalne zimno tłoczone oleje, masło ghee albo wykonuje się suche masaże z ziół i mąki z ciecierzycy, mieszamy ją z kozieradką i pudrem sezamowym oraz triphalą (z trzech ziół). Taki proszek można nakładać jak peeling do ciała, kiedy trzeba usunąć nadmiar wody z organizmu, przy uporczywym cellulicie czy otyłości. 

Jednym zabiegiem równowagi w ciele i głowie się nie przywróci. Podobnie jak pojedynczym użyciem ajurwedyjskiego kosmetyku – to żadne czary-mary. Warto zadbać o globalny dobrostan. Zaczęłam więc wcielać zasady dr. Dilbaga Jindala. Po kilku dobach z ajurwedą przestało mi być zimno. Zmiana diety? Poranne masaże stóp rozgrzewającym olejem? A może świadomość, że nie taka ze mnie vata, jak myślałam, ale gorący człowiek pitta, sprawiła, że czuję się lepiej. Ciekawe, jak będzie za miesiąc podczas kolejnej konsultacji.