Architekci Ewa Pokrzywa i Marcin Gierbienis: Społeczny wymiar projektowania

Jesteśmy w takim punkcie, że projektowanie zrównoważone jest koniecznością. Nie powinien to być atrakcyjny dodatek, lecz podstawa projektowania – przekonują laureaci konkursu KOŁO „Projekt Łazienki 2021”. Zwycięski duet – Ewa Pokrzywa i Marcin Gierbienis – opowiadają nam o wyzwaniach, przed jakimi stoją dzisiejsi architekci, projektując przestrzeń publiczną.

Przestrzeń publiczna i znajdujące się w niej obiekty użyteczności publicznej przez lata były w Polsce traktowane po macoszemu. Wiele osób kierowało się zasadą, że jeśli coś służy wszystkim, jest niczyje. A przecież z przestrzenią publiczną stykamy się na co dzień. Marcin Gierbienis przekonuje, że podejście do projektowania przestrzeni publicznej w Polsce jest problemem niezwykle złożonym.

– Musiało zająć nam, jako społeczeństwu, dłuższą chwilę, by po budowlanym boomie, gdy chodziło o szybkie dostarczanie budynków – najpierw mieszkalnych, potem urzędów, usług i tak dalej – nadeszła refleksja nad tym, jak wygląda powstała przestrzeń. Dostrzegliśmy także, że warto zająć się nią w szerszym zakresie. Choćby zamykanie się osiedli, brak atrakcyjnych części wspólnych, zawłaszczenie powierzchni przez parkingi – to były problemy do rozwiązania – wyjaśnia Marcin Gierbienis.

Jednocześnie dodaje, że w ostatnich latach sytuacja zmienia się na lepsze – w pewnym stopniu za sprawą społeczeństwa, którego świadomość rośnie. Na wagę znaczenia przestrzeni publicznych zwraca uwagę również Ewa Pokrzywa: – To tam spotykamy się towarzysko i biznesowo, łączymy się zarówno w tragicznych, jak i szczęśliwych chwilach, a dziś nawet protestujemy. Aktualnie należy zauważyć wpływ pandemii na podejście do projektowania. Nowa przestrzeń publiczna musi dawać poczucie bezpieczeństwa i łączyć ludzi nawet w obliczu potrzeby zachowania dystansu społecznego.

Architekci są zgodni również co do kwestii, że współczesna architektura nie może zapominać o zrównoważonym rozwoju. – Jako architekci dajemy odpowiedź na potrzeby społeczeństwa, ale nie zapominamy również o środowisku. Aspekty ekologiczne mają obopólne korzyści. Wprowadzanie każdorazowo elementów edukacji na temat przyrody i dbania o środowisko, stosowanie materiałów o niskim śladzie węglowym, wykorzystanie recyklingu, instalacji i technologii energooszczędnych są naszymi narzędziami w tworzeniu świadomej współczesnej architektury – wyjaśnia Ewa Pokrzywa. – Jesteśmy w takim punkcie, że projektowanie zrównoważone jest koniecznością. Nie powinien być to dodatek, który ma dodać atrakcyjności, lecz podstawa projektowania – przekonuje. A Marcin Gierbienis dodaje, że temat zrównoważonego rozwoju towarzyszy jego projektom od wielu lat. – Staramy się w niemal każdym naszym pomyśle uwzględniać pryncypia ekologiczne, ekonomiczne i społeczne. Nie inaczej było w tegorocznym projekcie na konkurs KOŁO, gdzie zaproponowaliśmy rozwiązania energooszczędne oraz ograniczające negatywny wpływ budowy na środowisko i jeszcze wyraźniejszą integrację z naturą, ukrywając kubaturę w pagórku – wyjaśnia architekt.

Konkursowy projekt, zatytułowany „Uniesiona łąka”, dotyczący przestrzeni Tatrzańskiego Parku Narodowego, zdaniem jury wyróżnia się pomysłem, który kompromisowo godzi poszanowanie przyrody i unikatowego krajobrazu z nową funkcją. – W przypadku „Uniesionej łąki” od początku, jak sugeruje nazwa, mieliśmy zamiar ukryć budynek i sprawić, że pejzaż będzie miał swoją ciągłość i będzie nadrzędny względem naszej ingerencji. Jak w przypadku każdego konkursu, nie ma możliwości poznania odbiorców. Musimy więc spróbować zrozumieć ich oczekiwania poprzez zapoznanie się zarówno z regulaminem, jak i ich sylwetkami. Fakt lokalizacji w środowisku naturalnym był dla mnie osobiście największym impulsem do wzięcia udziału w konkursie – wyjaśnia Marcin Gierbienis. Ewa Pokrzywa przekonuje natomiast, że główną inspiracją była natura, która otacza Dolinę Chochołowską. – Podczas wizji lokalnej zdałam sobie sprawę, że musimy stworzyć coś inkluzywnego, nie tylko dla człowieka, ale i otoczenia. Dzięki temu powstała symbiotyczna forma. Oddaje naturze to, co przed laty było jej zabrane, a człowiek zyskuje przestrzeń, gdzie może obcować z nią jeszcze bliżej. Jest to powód, dla którego turyści odwiedzają to miejsce tak chętnie. Chcą oderwać się od miasta, poczuć więź z przyrodą. Myślę, że nasza odpowiedź na temat konkursu daje tę możliwość. Jednocześnie pokazuje, jak można w niebanalny sposób przedstawić funkcję toalety publicznej dopasowaną do miejsca – mówi architektka.

Projektowanie przestrzeni publicznej jest wyzwaniem również dlatego, że odbiorcą jest zróżnicowana grupa ludzi. Jak pogodzić potrzeby wszystkich? – Architekt musi wykreować przestrzeń uniwersalną i integrującą. Powinna łączyć grupy demograficzne, społeczne i kulturowe – wyjaśnia Ewa Pokrzywa. Z kolei Marcin Gierbienis docenia fakt, że w przypadku ważnych inwestycji wprowadzane są konsultacje społeczne, które mają formę prezentacji czy nawet warsztatów. – Chodzi o to, aby poznać odbiorcę budynku i zrozumieć jego potrzeby. W końcu w podstawowej definicji architektury jest jej społeczny wymiar – przekonuje architekt.

Konkurs KOŁO „Projekt Łazienki” organizowany przez firmę Geberit od 23 lat budzi ogromne zainteresowanie wśród początkujących architektów i studentów architektury, których zadaniem jest stworzenie projektu toalety publicznej. Partnerem tegorocznej edycji został Tatrzański Park Narodowy, a miejscem projektu - Dolina Chochołowska.

Konkurs zwraca uwagę na deficyt toalet publicznych w Polsce oraz na często pozostawiające wiele do życzenia warunki panujące w ogólnodostępnych sanitariatach. Przez ponad dwadzieścia lat, dzięki organizatorowi, partnerom, a także autorom najciekawszych zgłoszeń powstały nowoczesne, funkcjonalne i estetyczne toalety w wielu miejscach w Polsce.

Laureatów 23. edycji wyłoniło znakomite jury, w którego gronie zasiedli eksperci z branży architektonicznej. Pula nagród wynosiła ponad 50 tys. złotych.Wszelkie informacje oraz regulamin są dostępne na stronie  https://konkurskolo.pl/