Filipka w wielkim mieście: Czy naturalność to tylko złudzenie?

Filipka Rutkowska w cyklicznym felietonie opisuje, jak musiała w teatrze zdecydować: grać naturalnie czy pokazać przerysowaną powieść. Nie zdecydowała, bo – jak dowodzi – sztuczność i naturalność zawsze idą w parze.

Podczas prób w teatrze stanęłam przed trudnym zadaniem. Musiałam odegrać postać, która jest pewną wersją mnie, ale w jakiś sposób wyostrzoną. Za każdym razem, kiedy wychodziłam na scenę, w mojej głowie toczyła się bitwa. Jeden głos mówił, że to właśnie poprzez naturalne zachowanie wzbudzę empatię i zrozumienie widzów, a drugi podpowiadał, że ich uwagę utrzyma przerysowana ekspresja. Spektakl na dobre zagościł w repertuarze, więc miałam okazję sprawdzić różne strategie. We wszystkich czułam się dobrze. I jak to z reguły bywa, reakcje w zespole były podzielone. Do każdego dociera przecież coś innego. 

Naturalność: Różne osoby i grupy społeczne patrzą na nią odmiennie

Spór sztuczności i naturalności nie jest domeną jedynie teatru. Na kwestie natury, które do niedawna były szeroko ignorowane, uwrażliwia nas dyskusja wokół zmian klimatycznych. W nowy sposób mówi się o naturze człowieka. Osiągnięcia z zakresu neurologii pozwalają precyzyjnie wyjaśnić wiele ludzkich zachowań, które do niedawna były zagadką.

Różne osoby i grupy społeczne patrzą na naturalność odmiennie. Dla jednych wpisuje się w nią jedzenie mięsa, dla drugich – odwrotnie, naturą jest pozwolić odejść zwierzętom na wolności, a nie na talerzu. W kontekście płci temat ten jest przedmiotem niezliczonych sporów. Według konserwatywnego światopoglądu w naturze istnieją tylko dwie płcie, bez względu na to, co czują i myślą ludzie, których takie założenie wyklucza. Natomiast według poglądów progresywnych naturalna jest różnorodność, a nie sztywne kategorie i binaryzm, który stanowi raczej wytwór upraszczającego wszystko umysłu człowieka.

Queer dowodzi, że człowiek jest istotą naturalnie sztuczną

Queer jest w dużej mierze ruchem podważającym samo pojęcie naturalności i dowodzącym, że wiele rzeczy, które uważamy za oczywiste i naturalne, to w rzeczywistości konstrukty społeczne. Według queeru człowiek jest istotą naturalnie sztuczną. Od momentu gdy zaczął używać narzędzi, mówić językiem pełnym symboli czy tworzyć kulturę, stał się bytem, który jednocześnie wyrasta z natury i ją przekracza. Im bardziej staramy się być naturalni, tym częściej korzystamy ze sztuczności, a dążenie do autentyczności kończy się kreacją. Sztuczność bywa przecież bardziej szczera niż naturalność. Czasem to właśnie w teatralnym geście, przerysowanej ekspresji czy świadomie przyjętej pozie mówimy o sobie prawdę, na którą nie odważylibyśmy się bez tego.