Nasz mózg potrafi szybko przystosowywać się do nowej, trudnej rzeczywistości. Gdy wiemy, że sytuacja jest tymczasowa, akceptujemy nietypowe warunki i znajdujemy dobre rozwiązania.
Piętnaście osób spędziło 40 dni w jaskini we Francji. Nie mieli kontaktu ze światem zewnętrznym, dostępu do informacji, zegarków, latarek. Stracili poczucie czasu. Wielu uczestników tego socjologicznego eksperymentu przyznało, że chętnie zostaliby dłużej w jaskini.
Sen, ćwiczenia i rozmowy badanych były nieustannie monitorowane z zewnątrz oraz od środka. Uczestnicy połykali czujniki w formie kapsułek, by naukowcy mogli pozyskać jak najdokładniejsze dane. Teraz badacze z projektu Deep Time dokładnie prześledzą procesy biologiczne i społeczne zachodzące w izolacji. Na badanie przeznaczono ponad milion euro.
Pierwsze ustalenia naukowców z konferencji relacjonowanej przez BBC przypominają, jak szybko nasz mózg potrafi przystosowywać się do nowej, trudnej rzeczywistości. Gdy wiemy, że sytuacja jest tymczasowa, akceptujemy nietypowe warunki i znajdujemy dobre rozwiązania.
Mimo zatracenia w czasie umiemy nim zarządzać – odpowiednio rozplanować kooperację, wysiłek fizyczny i sen. Po wyjściu badani czuli się bezpieczni i silni.
W przeszłości różne sposoby działania grup, wraz z ich procesami społecznymi, kulturą, wierzeniami oraz formami pracy, poznaliśmy dzięki opisom Ruth Benedict, Bronisława Malinowskiego czy Margaret Mead.
Mężczyźni z ludu Manus pracowali z takim oddaniem, że nie dożywali chwil, gdy mogli zobaczyć wnuki. Niemal całą energię życiową poświęcali na realizację zadań. Zdaniem antropologów podstawową ich cechą było nieustanne zaspokajanie potrzeb ekonomicznych.
Nie chodziło o sukces, lecz nasilający się z biegiem lat lęk przed porażką. Brak prestiżu, długi i zobowiązania wykluczały człowieka z systemu. Członkowie społeczności nie chcieli spędzać z taką osobą czasu ani zapraszać do swych domów. Mimo ciężkiej pracy w każdej chwili można było utracić pozycję, gdy nie było się zdolnym do dalszej aktywności ekonomicznej. Podstawową kategorią oceny człowieka była jego efektywność.
Tamtejsze dzieci od małego uczyły się wstydu w obliczu niepowodzenia. Lojalność, uczucia i altruizm były w tej społeczności powściągane, liczyła się przede wszystkim własność.
Zupełnie inny obraz wyłania się z opowieści antropologów o Zuni, u których szacunek dla własności nie był duży. Wartością było przeżywanie każdego dnia. Sztuka, rozmowy, rozwój duchowy, jedzenie, muzyka i podarunki dla bliskich odgrywały dużą rolę w tej społeczności. Zuni nie lubili piętnowania współobywateli, osądzanie ich czynów dotyczyło tylko drastycznych wykroczeń. Nie zwracali zbytniej uwagi na autorytet osobisty. Benedict pisze, że dla Zuni najważniejsze były „przyjemne obejście, ustępliwy charakter i szczodre serce”.
Erich Fromm, odnosząc się do antropologicznych opisów, podkreślał, że istnieją społeczeństwa nieagresywne, które tej agresji wcale nie wypierają. Według psychologa nie można zatem wyjaśniać skłonności do przemocy jedynie za pomocą wrodzonych namiętności, jak twierdziło wielu jego kolegów. W ciszy możemy równie dobrze odkryć w sobie agresję, jak i spokój.
Jeden z uczestników eksperymentu we Francji mówił naukowcom, że w jaskini odpowiedział sobie na wiele pytań. Potrzebował chwil ascezy i powtórnego połączenia z naturalnym cyklem życia, bez budzika, komunikatorów i presji.
Leszek Kołakowski, odwołując się do metafory jaskini Platona, pisał: „Czy można wierzyć, że istnieją, na przykład, takie rzeczy jak dobro i zło, nie wierząc, że cały świat jest jedynie światem zjawisk, za którym kryje się inna rzeczywistość, i pozostać konsekwentnym?”.
Za wszystkim kryje się inna rzeczywistość. Nawet bez zejścia do jaskini potrzebujemy stworzyć sobie warunki, by ją dostrzec. Gdy nasz mózg zaprogramowany jest na zysk, trudno z radością przeżywać kolejne dni. Ale w naturze człowieka leży też bycie razem. To my decydujemy, jakie intencje przypiszemy ludziom wokół nas.
*Więcej o projekcie Deep Time na https://deeptime.fr/en/
Kontakt z autorką przez stronę justynakopinska.pl
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.