Justyna Kopińska: Żyjemy w czasach kryzysu odpowiedzialności

Nie da się manipulować ludźmi, dla których ważna jest godność – mówi Marci Shore. Amerykańska historyczka twierdzi, że żyjemy w czasach kryzysu odpowiedzialności. Justyna Kopińska w cotygodniowym felietonie zastanawia się, jak przekonać ludzi, by nie odwracali wzroku od niesprawiedliwości.

– Żyjemy w czasach kryzysu. Przede wszystkim jest to kryzys odpowiedzialności. Nie uświadamiamy sobie, że teza o końcu historii była błędna. Wywołała samozadowolenie i intelektualne lenistwo. Jesteśmy odpowiedzialni za patrzenie na świat z otwartymi oczami, za nieustanne mierzenie się z prawdą – mówi mi profesorka Marci Shore.

Marci Shore: Teza o końcu historii była błędna

„Polska odwraca oczy” to tytuł jednej z moich książek. „Szesnaście reportaży, odsłaniających brutalną prawdę o współczesności. Obserwujemy znieczulicę instytucji publicznych, miejsc, które mają za zadanie pomagać, strzec naszych praw. Widzimy ciemną stronę rzeczywistości – mechanizmy tworzące patologie w policji, wojsku, szpitalach” – tak o książce pisze jeden z czytelników na Lubimyczytac.pl.

W trakcie dokumentacji widziałam, kiedy odwracamy oczy, i zrozumiałam, dlaczego boimy się stawiać granice. Nie wiedziałam natomiast, jakie warunki społeczne, ekonomiczne i psychologiczne sprawiają, że na to przyzwalamy.

Socjolog Jarosław Gibas, zajmujący się psychopatami, manipulatorami i narcyzami, mówi mi, że mroczna triada nie pojawiła się znikąd. Zdaniem eksperta mamy jednak coraz większe przyzwolenie na techniki i mechanizmy jej działania. – Jeśli obniża się społeczna norma, czyli zwiększa się przyzwolenie na tego typu zachowanie, to nie dziwmy się, że wyrasta coraz więcej narcyzów.

Jarosław Gibas: Narcyzów będzie wśród nas coraz więcej

Gibas w moim podcaście „O milimetr do przodu” daje przykład reality show. – Wykazano, że samo oglądanie tego typu programów powoduje, że mogą rodzić się w nas cechy narcystyczne. Najprawdopodobniej mamy do czynienia z czasami, w których dzięki środkom dystrybucji informacji, scen i obrazów narcyzów będzie więcej, i powinniśmy być na to przygotowani – podkreśla ekspert.

Profesor Bogdan de Barbaro mówi mi, że współcześnie dajemy sobie wmawiać, jak bardzo ważne jest to, jak wyglądam, ile mam pieniędzy i gdzie byłem na wakacjach. Profesor uważa, że zniechęca się nas do myślenia krytycznego.

Marcin Król twierdził, że przestaliśmy stawiać sobie pytania metafizyczne. – Nie jestem psycholożką, ale myślę, że u prezydenta Trumpa mamy do czynienia z narcyzmem – mówi mi Shore. – Wierzy w rzeczy, które przynoszą mu korzyść. Odnosi się do świata czysto instrumentalnie. Nie ma prawdziwych relacji, są tylko te transakcyjne – tłumaczy. Profesorka podkreśla, że taka postawa podoba się Amerykanom.

Marci Shore: Nie da się manipulować ludźmi, dla których ważna jest godność

– To, co jest ponad wszelką cenę, to godność. Przywódcy nie potrafią manipulować ludźmi, dla których jest ona istotna – podkreśla Shore, mówiąc o doświadczeniach granicznych, jak Euromajdan. Według badaczki to właśnie zjednoczenie podczas tego wydarzenia oraz skonfrontowanie się z kluczowymi pytaniami sprawiło, że Ukraińcy przeciwstawili się Władimirowi Putinowi.

Nie odwracajmy wzroku. Czy może być coś prostszego? A jednak wielu z nas woli włączyć reality show.

*

Link do rozmowy z Jarosławem Gibasem o mroczej triadzie: Justyna Kopińska to nagradzana dziennikarka i reporterka. Ukończyła socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Doświadczenie zawodowe zdobywała w Stanach Zjednoczonych i Afryce Wschodniej.

Autorka sześciu książek, m.in. „Czy Bóg wybaczy siostrze Bernadetcie”, „Polska odwraca oczy”, „Lekarstwo dla duszy”.

Twórczość przyniosła jej wiele nagród – jako pierwsza Polka została uhonorowana europejską nagrodą European Press Prize w kategorii Distinguished Writing Award. Zdobyła m.in. Nagrodę PAP im. Ryszarda Kapuścińskiego, Grand Press, Nagrodę Newsweeka im. Teresy Torańskiej i Wyróżnienie Radia ZET im. Andrzeja Woyciechowskiego. Dwukrotna laureatka Mediatorów w kategorii Reformator.

Otrzymała ustanowione przez prezydenta odznaczenie Infantis Dignitatis Defensori za zasługi dla ochrony dzieci w instytucjach zamkniętych.

Prowadzi podcast „O milimetr do przodu” o drogach do holistycznej poprawy życia. Od 2023 roku jest członkinią jury Nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej.