Jak odwrócić tendencje autokratyczne, które dominują na świecie

Justyna Kopińska w cotygodniowym felietonie tym razem pisze o tym, jak pod wpływem autokratów zmienia się świat. Po rozmowie z Anne Applebaum i lekturze jej książki „Koncern Autokracja. Dyktatorzy, którzy chcą rządzić światem” przybliża groźne zjawisko.

„Putin powiedział, że dzięki wojnie w Ukrainie zmieni porządek świata. I właśnie to robi. Demonstruje, że może bezkarnie porwać kilkadziesiąt tysięcy ukraińskich dzieci, zbombardować szpitale, zabijać cywilów” – mówiła mi w niedawnym wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” laureatka Pulitzera Anne Applebaum.

Książka Applebaum „Koncern Autokracja. Dyktatorzy, którzy chcą rządzić światem” pokazuje, jak zmienił się świat pod wpływem przywódców autokratycznych. Wenezuela z najbogatszego państwa w Ameryce Południowej stała się najbiedniejszym. Hugo Chávez oparł rządy na populistycznych hasłach i agresji względem bogatych, bezwzględnie niszczył demokratyczne instytucje. Doprowadził do upadku rozwijającej się gospodarki wenezuelskiej. W styczniu podczas podróży w Kolumbii spotykałam wielu uchodźców z Wenezueli. Uciekają przed głodem z państwa, które jeszcze niedawno było wzorem dla całego regionu.

„To już reguła – autokraci zubożają państwo – twierdzi Applebaum. – Polacy często uważają Węgry za państwo bogatsze od nich. To nie jest prawdą. Viktor Orbán tworzy państwo skorumpowane na poziomie fundamentalnym. Oznacza to, że bogactwo znajduje się w rękach małej grupy ludzi, a przedsiębiorcy i biznesmeni opuszczają kraj, w którym nie mogą się rozwijać”.

Rosjanie przekonują, że to autokracja jest bezpieczna i stabilna, a demokracje zepsute. W książce Anne Applebaum czytamy o rosyjskich farmach trolli, które kształtują już tę narrację w mediach społecznościowych na całym świecie.

Niestety część odbiorców w Stanach Zjednoczonych przesiąka tymi informacjami. Nienawistne e-maile, groźby pozbawienia życia i użycia broni stały się częścią życia dziennikarzy krytykujących Donalda Trumpa. Nie obawiają się agresji prezydenta. To jego najzagorzalsi zwolennicy wywołują strach.

Tendencje autokratyczne mogą być zaraźliwe. Obserwowałam to w niektórych komentarzach po konferencji Donalda Trumpa i Wołodymyra Zełenskiego w Gabinecie Owalnym. Są już publicyści, którzy powtarzają, że za strach przed III wojną światową odpowiedzialna jest Ukraina. Zarzucają prezydentowi Zełenskiemu zbytnią butę jak na to, że nie wszyscy Ukraińcy ruszyli na front.

Z badań socjologicznych wiemy, jak wielu mężczyzn w Polsce i państwach Europy Zachodniej deklaruje chęć ucieczki na wypadek wojny. Już teraz mówią, że w razie czego wybiorą bezpieczne życie w innym państwie.

Czy osoby, które atakują Ukrainę za braki w armii, będą bronić własnego państwa? Czy też popierają słowa wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych J.D. Vance’a jedynie wtedy, gdy mówi o nich?

To niezwykłe, w jaki sposób porządek świata zmienia się na naszych oczach. Zabijanie cywili, niszczenie szpitali, porwania dzieci przesunęły się na niewidoczne pole narracji społecznej. Dominują pytania o gwarancje spłaty pomocy dla Ukrainy, wybory prezydenckie w tym kraju oraz warunki życia najzamożniejszych Ukraińców w Polsce.

Skupiamy się dokładnie na tym, czego oczekują rosyjskie farmy trolli.

*

Rozmowy autorki w podcaście „O milimetr do przodu”:

*

Justyna Kopińska – nagradzana dziennikarka i reporterka. Ukończyła socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Doświadczenie zawodowe zdobywała w Stanach Zjednoczonych i Afryce Wschodniej.

Autorka sześciu książek, m.in. „Czy Bóg wybaczy siostrze Bernadetcie”, „Polska odwraca oczy”, „Lekarstwo dla duszy”.

Twórczość przyniosła jej wiele nagród – jako pierwsza Polka została uhonorowana europejską nagrodą European Press Prize w kategorii Distinguished Writing Award. Zdobyła m.in. Nagrodę PAP im. Ryszarda Kapuścińskiego, Grand Press, Nagrodę Newsweeka im. Teresy Torańskiej i Wyróżnienie Radia ZET im. Andrzeja Woyciechowskiego. Dwukrotna laureatka Mediatorów w kategorii Reformator.

Prowadzi podcast „O milimetr do przodu” o drogach do holistycznej poprawy życia. Od 2023 roku jest członkinią Jury Nagrody Newsweeka im. Teresy Torańskiej.