Justyna Kopińska: Oczekiwania są powietrzem, którym oddychamy

Justyna Kopińska w cotygodniowym felietonie tym razem zajmuje się – zainspirowana lekturą „Efektu oczekiwań” Davida Robsona – samospełniającą się przepowiednią. Jaki wpływ na nasze życie mają oczekiwania?

„Nasze umysły nie są biernymi obserwatorami, którzy postrzegają rzeczywistość taką, jaka ona jest. Nasze umysły w istocie zmieniają rzeczywistość. Innymi słowy, rzeczywistość, której będziemy doświadczać jutro, jest po części produktem sposobu myślenia, jaki towarzyszy nam dziś” – uważa jedna z najbardziej wpływowych badaczek potencjału intelektualnego, Alia Brum z Uniwersytetu Stanforda.

Słowa Brum przypomina David Robson w doskonałej książce „Efekt oczekiwań”. Opisuje on, w jaki sposób postrzeganie rzeczywistości wpływa na nasz intelekt, długość życia oraz odporność psychiczną.

Dowodzi, że oczekiwania są powietrzem, którym oddychamy. To, czy zakładamy, że nasze ciało jest podatne na choroby, czy odporne, czy twierdzimy, że stres nas osłabia, czy wzmacnia – wpływa na naszą przyszłość.

David Robson, autor „Efektu oczekiwań”: Zbiorowa histeria prowadzi do realnych konsekwencji

„Efekt oczekiwań” rozpoczyna historia młodych imigrantów z Laosu, którzy umierali we śnie. Zanim zmarli, ich bliscy słyszeli sapanie i jęki. Epidemiolodzy nie mogli znaleźć przyczyny śmierci. Autopsje nie wykazywały żadnych połączeń. Nic nie wskazywało na to, żeby powodem była dieta albo zdrowie psychiczne.

Śledztwo przeprowadzone przez antropolożkę Shelley Adler prowadziło do wpływów kulturowych. Według przekazów ludowych grupy Hmong nocą krążył, w poszukiwaniu ofiar, zły demon „dab tsog”. Kładł się na ciele, paraliżował i zakrywał usta. W górach Laosu o ochronę proszono szamanów, jednak w Stanach Zjednoczonych nie istniała taka możliwość. Być może imigranci obawiali się mówić na ten temat. Wielu, okazując przynależność do kultury amerykańskiej, zaniedbywało dawne tradycje.

Według antropologów w trakcie tak gwałtownych zmian mogli odczuwać poczucie winy wobec przodków. W nocy obawa przed demonem się „urzeczywistniała”. David Robson przywołuje wypowiedzi naukowców twierdzących, że zbiorowa histeria prowadzi do realnych, paraliżujących konsekwencji.

„W pewnym sensie Hmongowie zostali zabici przez przekonania o świecie duchów, nawet jeśli mechanizmem ich śmierci była niejasna genetyczna arytmia serca, która jest powszechna w Azji Południowo-Wschodniej” – podsumowała antropolożka Shelley Adler.

Oczekiwania wpływają na nasze życie, ale najwyżej w kilkunastu procentach

W nawiązaniu do badań zespołu Bekki Levy z Yale School of Public Health David Robson opisuje, jak na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne wpływają nastawienie do starzenia się i oczekiwania związane z wiekiem. Przeprowadzono na ten temat fascynujące badania, które obejmowały rezonans magnetyczny oraz pośmiertną autopsję.

Okazuje się, że oczekiwania zostały zapisane w mózgu. U osób negatywnie nastawionych do starzenia się zaobserwowano wyraźnie uszkodzenia w hipokampie.

Kilka lat temu w audycji profesora Andrew Hubermana usłyszałam, że stres zwykle nas osłabia, ale może również działać motywująco. Ogromną rolę w tym, jaki rezultat wywoła, odgrywa nasze postrzeganie wpływu czynników stresogennych.

Niekiedy słyszę, że efekt samospełniającej się przepowiedni może tworzyć fałszywe przekonanie o odpowiedzialności ludzi za ich los. David Robson wykazuje, że oczekiwania wpływają na nasze życie, ale w zależności od sfery – potencjał, intelekt, zdrowie – ich wpływ obejmuje od kilku do kilkunastu procent zmiany. Nie mamy zatem możliwości kontroli przyszłości, jedynie kolejną technikę pomagającą przesuwać życie do przodu.

*

Rozmowy o zdrowiu i dobrostanie w podcaście O Milimetr Do Przodu:

*

Justyna Kopińska – nagradzana dziennikarka i reporterka. Ukończyła socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Doświadczenie zawodowe zdobywała w Stanach Zjednoczonych i Afryce Wschodniej.

Autorka sześciu książek, m.in. „Czy Bóg wybaczy siostrze Bernadetcie”, „Polska odwraca oczy”, „Lekarstwo dla duszy”.

Twórczość przyniosła jej wiele nagród – jako pierwsza Polka została uhonorowana europejską nagrodą European Press Prize w kategorii Distinguished Writing Award. Zdobyła m.in. Nagrodę PAP im. Ryszarda Kapuścińskiego, Grand Press, Nagrodę „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej i Wyróżnienie Radia ZET im. Andrzeja Woyciechowskiego. Dwukrotna laureatka Mediatorów w kategorii reformator.

Prowadzi podcast „O milimetr do przodu” o drogach do holistycznej poprawy życia. Od 2023 roku jest członkinią jury Nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej.