Amerykańska pisarka i poetka, autorka ponad 50 książek, laureatka trzech statuetek Grammy, aktywistka, która u boku Glorii Steinem i Martina Luthera Kinga walczyła o prawa kobiet i Afroamerykanów. Przyglądamy się niezwykłej biografii artystki.
„Moim celem w życiu jest nie tyle przetrwać, ale pięknie rozwijać się i trwać; i aby robić to z pasją i empatią, z humorem i choć niewielkim taktem” – pisała Maya Angelou w jednym ze swoich słynnych poematów. Pisarka, poetka, reżyserka, tancerka, historyczka i aktywistka – Angelou nie bez przyczyny nazywano kobietą renesansu. W czasie trwającej ponad pół wieku kariery wydała ponad 50 książek, w tym cykl siedmiu autobiografii, które przyniosły jej międzynarodowe uznanie. Angelou była również autorką kilkunastu tomików poezji, sztuk teatralnych, scenariuszy filmowych i telewizyjnych, a także tekstów piosenek. Biegle posługiwała się kilkoma językami. Przyjaźniła się z Martinem Lutherem Kingiem, Glorią Steinem i Jamesem Baldwinem. Dekady przed narodzinami ruchu #MeToo podejmowała temat przemocy seksualnej.
Ale zanim Maya Angelou została legendarną autorką, wiele w życiu przeszła. Urodzona jako Marguerite Annie Johnson, w dzieciństwie wciąż się przeprowadzała, po części ze względu na burzliwe małżeństwo rodziców. Po ich rozstaniu zamieszkała z matką. Gdy Maya miała zaledwie siedem lat, została zgwałcona przez jej partnera. Pomimo traumy dziewczynka opowiedziała o swojej krzywdzie rodzinie, a jej oprawca trafił do więzienia i kilka dni później został zastrzelony. Doświadczenia odcisnęły jednak piętno na przyszłej pisarce – na kilka lat zaniemówiła. – Myślałam, że to mój głos go zabił. Wydawało mi się, że zabiłam go, wypowiadając jego imię – wspominała po latach.
W tym trudnym okresie Angelou nie tylko zrozumiała, że jej głos ma moc, lecz także odkryła miłość do literatury. Aby pomóc dziewczynce w powrocie do zdrowia, jej nauczycielka, pani Flowers, zachęcała ją do czytania. Niespełna dziesięcioletnia Marguerite pochłaniała dzieła Karola Dickensa, Williama Szekspira, Edgara Allana Poego, a także prace ciemnoskórych autorek – Frances Harper, Anne Spencer i Jessie Fauset, które później stały się jej największymi inspiracjami.
Dorastając w niewielkim miasteczku na południu Stanów Zjednoczonych, Angelou wielokrotnie doświadczyła przemocy i niesprawiedliwości na tle rasowym. Gdy rozpoczęła pracę, jej matka ostrzegła ją, że jako kobieta koloru „będzie musiała pracować więcej i ciężej niż inni”. Te doświadczenia sprawiły, że przez całe życie angażowała się w walkę o prawa kobiet i Afroamerykanów. – Nienawiść jest źródłem wielu problemów tego świata, a rozwiązaniem ani jednego – powtarzała wielokrotnie.
By utrzymać rodzinę (niedługo po ukończeniu liceum urodziła syna i wyszła za mąż), wykonywała wiele zawodów. Pracowała między innymi jako kelnerka, pracownica seksualna i tancerka. Była też pierwszą w historii ciemnoskórą motorniczą tramwajów w San Francisco. Próbowała swoich sił na scenie i przed kamerą. Uznanie (i pierwszą godną płacę) zdobyła za występ w operze „Porgy i Bess”. Za pieniądze z występów opłaciła edukację syna i przeprowadziła się o Egiptu, a później do Ghany, gdzie zatrudniła się jako dziennikarka, by śledzić stopniową dekolonizację Afryki.
Pod koniec lat 60. wróciła do USA. W tym samym czasie przyjęła pseudonim artystyczny, pod jakim poznał ją świat. Maya Angelou było połączeniem rodzinnego zdrobnienia jej imienia i nazwiska jej ówczesnego męża. W końcu też sięgnęła po pióro. – Nie ma na świecie większego cierpienia niż noszenie w sobie nieopowiedzianej historii – mówiła. Wszystkie swoje doświadczenia postanowiła przelać w końcu na papier. Tak powstał cykl siedmiu autobiografii, w tym najsłynniejszych „I Know Why the Caged Bird Sings” i „All God’s Children Need Traveling Shoes”. Jej osobiste zapiski, wprowadzające perspektywę kobiety koloru i podejmujące takie tematy, jak przemoc seksualna i nierówności systemowe, miały wpływ na dalszy rozwój gatunku. Angelou była również poetką. Za tom poezji, „Just Give Me a Cool Drink of Water ’fore I Diiie” otrzymała nominację do Nagrody Pulitzera.
Obok kariery literackiej i społeczno-politycznej Angelou odnosiła również sukcesy jako reżyserka, scenarzystka, producentka i aktorka. Jej scenariusz do filmu „Georgia, Georgia” zapewnił jej drugą nominację do Nagrody Pulitzera. Maya Angelou była także pierwszą czarnoskórą kobietą dopuszczoną do Amerykańskiej Gildii Reżyserów. Pisarka została odznaczona Narodowym Medalem Sztuk za całokształt twórczości oraz Prezydenckim Medalem Wolności, który odebrała z rąk Baracka Obamy.
Maya Angelou nie przestaje inspirować kolejnych pokoleń artystów i działaczy. – Nie można wyczerpać kreatywności. Im więcej jej używasz, tym więcej jej masz – powtarzała, zachęcając młodych twórców do działania i angażowania się w sprawy społeczne. Angelou pozostaje ważną postacią dla takich gwiazd jak Oprah Winfrey, Michelle Obama, Laverne Cox, Alicia Keys czy Yara Shahidi. Niezwykła historia artystki doczekała się również filmowej adaptacji, „Maya Angelou: And Still I Rise”, którą można w całości obejrzeć tu.
Pisarka zmarła 28 maja 2014 roku w wieku 86 lat. Niedługo przed śmiercią ukazała się jej ostatnia książka – „Mom & Me & Mom”, będąca zwieńczeniem jej autobiograficznego cyklu. W jednym z ostatnich wywiadów, zapytana, czy obawia się śmierci, powiedziała. – Nie. Gdy nadejdzie ten moment i usłyszę „Mayu, Mayu Angelou, już czas”, najpewniej będę wtedy pisała – mówiła z przekonaniem.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.