Biografia Julii Keilowej, eseje Marcina Wichy o projektowaniu i feminizm – wpisany w sylwetki zapomnianych artystek sprzed wieków i jako nurt w polskiej sztuce współczesnej. Po jakie książki o sztuce i dizajnie warto sięgnąć w tym roku?
Piotr Oczko i historie (nie tylko) wielkich malarek
Autor „Pocztówki z Mokum” po trzech latach wraca z nową książką, tym razem portretuje malarki. Zarówno te znane, przywoływane w debacie jako koronny dowód na to, że w historii sztuki swoją kartę zapisały również kobiety, np. Sofonisba Anguissola czy Artemisia Gentileschi, jak i te niedoceniane, zatarte, funkcjonujące jako tajemnicze autorki pojedynczych obrazów. Tu szczególną uwagę skupia postać Agnieszki Piotrkowczyk. Wszystkie jednak łączy to samo, walka z patriarchalnym porządkiem świata, który woli postrzegać je nie jako artystki, ale jako córki i żony. Gwałt, kradzież, przemoc są wpisane w ich codzienność, a malowanie jawi się jako ekscentryczny pomysł na życie. Jeśli wreszcie zostaje zaakceptowany, to np. wpisywany w kultywowanie dorobku ojca.
„Suknia i sztalugi. Historia dawnych malarek”, Piotr Oczko, wyd. Znak
Marcin Wicha: O projektowaniu na spacerze
Marcin Wicha lubi opowiadać o designie, przywołując własne doświadczenia. W nowej książce zabiera czytelników na spacer po Grochowie, gdzie odwiedza m.in. swoją dawną podstawówkę. Przygląda się pracy współczesnego studia projektowo-badawczego Centrala, które odwołuje się do spuścizny Hansenów czy Aliny Scholtz. Odwiedza też kolebkę Bauhausu – Dessau.
„Gościnne występy. Kawałki o projektowaniu” to książka, w której można przeczytać wykłady zrealizowane przez autora na uczelniach artystycznych, ale też artykuły prasowe.
„Gościnne występy. Kawałki o projektowaniu”, Marcin Wicha, Wydawnictwo Karakter
Romuald Broniarek odkrywany po latach
Romuald Broniarek przez 35 lat, do 1990 roku, był fotoreporterem czasopisma „Przyjaźń”. Z tego okresu pochodzi jego ponad 100 nieznanych zdjęć, teraz pokazanych w albumie „Przy okazji”. Można je czytać jako swoistą dokumentację minionych czasów, ale też jako autonomiczne prace, które łapią swój „decydujący moment”. Do wielu z tych fotografii popkulturowe skojarzenia nasuwają się same – to m.in. pierwsza okładka „Vogue Polska” z Małgosią Belą i Anją Rubik na tle Pałacu Kultury i Nauki. Książka towarzyszy wystawie w warszawskim Domu Spotkań z Historią, którą oglądać można do 16 marca 2025 roku.
„Przy okazji. Nieznane fotografie Romualda Broniarka”, koncepcja i wybór zdjęć Katarzyna Broniarek-Niemczycka, Filip Niedenthal, red. prowadząca Małgorzata Purzyńska, wyd. Dom Spotkań z Historią
Julia Keilowa: Historia designerki sprzed wieku
– Skupiam się na rekonstrukcji biografii Julii Keilowej, z pochodzenia Żydówki. Więc to biografia pełna białych plam, które częściowo udaje mi się wypełnić – mówiła Małgorzata Czyńska, zapowiadając biografię urodzonej w 1902 r. projektantki wzornictwa, znanej z ponadczasowych form w srebrze czy zastawy zaprojektowanej na transatlantyk MS Batory.
– Koncentruję się oczywiście na jej twórczości, na świadomym budowaniu własnej marki i kariery. Kładę nacisk na zobrazowanie sytuacji kobiet w designie, daję przykłady kobiet metaloplastyczek z innych krajów Europy od początku XX w. do czasu II wojny światowej – dodawała Czyńska.
Premiera książki zbiegła się z wystawą „Julia Keilowa. Projektantka” w Muzeum Warszawy (od 21 marca do 1 września 2024 roku)
„Julia Keilowa. Metaloplastyczka na nowe czasy”, Małgorzata Czyńska, Wydawnictwo Marginesy
Sztuka feministyczna w analitycznym ujęciu
„Chcemy całego życia” – to znany postulat Zofii Nałkowskiej, ale też tytuł głośnej wystawy w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie, która dokonuje podsumowania polskiej sztuki feministycznej ostatnich kilku dekad. Wystawa, która potrwa do 31 stycznia 2025 roku, zestawia prace klasyczek, takich jak Barbara Falender, Ewa Partum czy Maria Pinińska-Bereś, ze sztuką artystek-aktywistek, jak Monika Drożyńska czy Jana Shostak. Sięga też po ekologiczną perspektywę, np. Cecylii Malik, bada sztukę queerową, prezentując prace Filipki Rutkowskiej i Agaty Bogackiej.
Przedłużeniem projektu jest książka wydana we współpracy PGS-u z wydawnictwem słowo/obraz terytoria. „Naszym celem jako redaktorek było stworzenie możliwości wieloperspektywicznego spojrzenia na sztukę feministyczną i jej konteksty” – piszą redaktorki we wstępie do sześciu esejów opowiadających m.in. o emancypacji artystek w PRL-u, sztuce feministycznej okresu transformacji czy feministycznej sztuce współczesnej na świecie. To kompendium jest pozycją obowiązkową dla każdego, kto interesuje się sztuką współczesną.
„Chcemy całego życia. Feminizmy w sztuce polskiej”, pod red. Agnieszki Rayzacher i Karoliny Majewskiej-Güde, wyd. słowo/obraz terytoria
Andrzej Wróblewski: Sztuka pod wnikliwym okiem badaczy
Trzeci tom monumentalnego opracowania twórczości Andrzeja Wróblewskiego, koncentruje się na zagadnieniu wystaw. Jak patrzono na twórczość Wróblewskiego w 1962 roku w Essen, jak ponad pół wieku później w Warszawie? Na ponad 750 stronach autorzy wnikliwie analizują materiały archiwalne, bacznie przyglądają się pracom i znajdują nowe watki, np. Tajemniczy zakup czterech nieznanych wcześniej prac Wróblewskiego przez Amerykanina podczas tajemniczej wizyty w Polsce pod koniec 1958 roku.
„Andrzej Wróblewski Exhibiting”, pod red. Magdaleny Ziołkowskiej i Wojciecha Grzybały, wyd. Hatje Cantz
Klucz do zrozumienia współczesnej kultury i sztuki Ukrainy
Zychowicz przez 10 lat badała powiązania pomiędzy sytuacją polityczną, akcjami protestacyjnymi i praktykami artystycznymi. Napisała o swoich prywatnych doświadczeniach, po odbyciu podróży badawczych, po rozmowach z uczestnikami wydarzeń, zgromadzeniu archiwum. Reprezentuje ukraińskich twórców i aktywistów w zachodnim świecie. Jej książka, wrażliwie doceniająca kobiety, to przewodnik, który pozwala poznać i lepiej zrozumieć sztukę i kulturę współczesnej Ukrainy.
„Sztuka, feminizm i rewolucje w Ukrainie XXI wieku”. , Jessica Zychowicz, Wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Wydawnictwo Karakter
Grażyna Bastek o warsztacie malarskim wielkich mistrzów
Grażyna Bastek, specjalistka od malarstwa nowożytnego, zabiera nas do pracowni wielkich mistrzów i pokazuje ich warsztat. Po jakie typy żółcieni sięgał Rafael? Czym jest „martwy kolor”? Jak oryginalnie oprawiano obrazy? Co można odczytać na odwrocie znanych płócien, a co prześwietlając je promieniowaniem rentgenowskim?
Autorka „Ilustrownika. Przewodnika po sztuce malarskiej” buduje pogłębiony słownik terminów, który nasyca dygresjami, historycznym kontekstem. To pasjonująca opowieść o powstawaniu obrazów przed wiekami, która pozwala zrozumieć technologiczne uwarunkowania i docenić rękę, oko, ideę twórcy.
„Ilustrownik. Przewodnik po sztuce malarskiej”, Grażyna Bastek, wyd. PWN
Historia sztuki z perspektywy kobiet
Katy Hessel przytacza statystyki – w tak prestiżowej instytucji, jak National Gallery w Londynie, dzieła kobiet stanowią tylko jeden procent zbiorów. Pierwszą solową wystawę poświęconą artystce klasycznej zorganizowano tu dopiero w 2020 roku, była nią przywracana historii sztuki Artemisia Gentileschi. Dla Hessel taki kąt patrzenia na dziedzictwo kultury jest krzywdzący. Jako historyczka sztuki podejmuje próbę opowiedzenia tej historii – od renesansu po współczesność – na nowo, uwzględniając perspektywę kobiet i ich wkład. Hessel jako stała autorka „Guardiana” i doświadczona popularyzatorka sztuki – jej konto @thegreatwomenartists na Instagramie obserwuje ponad 382 tys. osób – napisała książkę dla wszystkich, z wciągającą narracją, pełną dygresji i ciekawostek.
„Historia sztuki bez mężczyzn”, Katy Hessel, Wydawnictwo Marginesy
Artystki pominięte w legendzie Zakopanego
„Popularność Zakopanego budowały kobiety. Malarki, pisarki, rzeźbiarki, tancerki – artystki. Pomimo tego, że w dwudziestoleciu międzywojennym były tak samo popularne, jak ich koledzy, dziś ich nazwiska są dużo mniej rozpoznawalne” – te fakty stały się podstawą opowieści w nowej książce Natalii Budzyńskiej, autorki m.in. głośnej biografii „Witkiewicz. Ojciec Witkacego”. Tym razem poznajemy losy kobiet tworzących zakopiańską bohemę.
„Zakopane artystek”, Natalia Budzyńska, Wydawnictwo Znak
Feministyczne wątki, przemilczane interpretacje
Autorka dedykuje książkę „każdej kobiecie, która za powiedzenie prawdy została okrzyknięta histeryczką”, a na historię sztuki patrzy z bardzo nowoczesnej perspektywy. O motywie wężowej kobiety, która namawia Ewę do zerwania jabłka, pisze jako o przejawie mizoginizmu. W przedstawieniu „Judyty odcinającej głowę Holofernesowi” pędzla Artemisii widzi osobistą historię słynnej barokowej malarki, która doświadczyła brutalnego gwałtu ze strony nauczyciela. Kisza zgłębia wątki LGBT+, pisze o pornografii w sztuce sakralnej i przypomina sylwetki artystek, których osiągnięcia zatarły się w historii.
„Histeria sztuki. Niemy krzyk obrazów”, Sonia Kisza, Znak Koncept
Mieszkanie jako portret
Jak wygląda mieszkanie reżyserki Małgorzaty Szumowskiej, kuratorki i krytyczki sztuki Andy Rottenberg czy krytyczki literackiej Justyny Sobolewskiej? Jakimi przedmiotami otacza się fotograf Nicolas Grospierre, z jakimi dziełami żyje historyczka sztuki Agnieszka Morawińska?
Piotr Korduba i Jarosław Trybuś odwiedzili ponad 20 domów artystów i intelektualistów. Z precyzją historyków sztuki (obydwaj mają takie wykształcenie) analizowali, jak w prywatnej przestrzeni zapisują się fascynacje, zwyczaje, sposób życia i wspomnienia. Tekst uzupełniają zdjęcia Tomo Yarmusha.
„Warszawskie mieszkania. Biografie miejsc, rzeczy i ludzi”, Piotr Korduba, Jarosław Trybuś, wydawnictwo OsnoVa
Fenomen Inżynierskiej 3
Inżynierska 3 to adres i hasło, w którym łączą się historia Warszawy, polskiej transformacji, biografie twórców i artystycznej bohemy sprzed lat. Tu kwitło życie towarzysko-artystyczne, buzował twórczy ferment. Do czasu, gdy w pożarze w 2013 r. spłonęły tutejsze pracownie takich twórców, jak Karol Radziszewski, Nicolas Grospierre czy Olga Mokrzycka. Ivo Nikić stracił w ten sposób cały swój dotychczasowy dorobek artystyczny.
Anna Walewska bada fenomen kamienicy na warszawskiej Pradze. Przygląda się Inżynierskiej z dystansu przeszło dekady, zyskując szeroką perspektywę.
„Koleżanki i koledzy. Inżynierska 3”, Anna Walewska, Wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej
3 publikacje wokół otwarcia nowej siedziby MSN-u
W związku z otwarciem swojej nowej siedziby Muzeum Sztuki Nowoczesnej wydaje trzy publikacje. Antropolog architektury i miast Michał Murawski, specjalista od monumentalnych gmachów i planowania przestrzennego w komunistycznej Europie Wschodniej, w swojej książce opowiada o szerokim kontekście powstania budynku MSN ( „Forma przyjaźni. Muzeum na placu”).
O kolekcji, którą będziemy mogli choć częściowo obejrzeć na pierwszej wystawie, przeczytamy w przewodniku zestawiającym 150 prac („Zbiory MSN. Przewodnik”). A dla miłośników architektury uzupełnieniem będzie photobook ze zdjęciami Marty Ejsmont, poświęcony przede wszystkim budynkowi („Marta Ejsmont, photobook”).
„Zbiory MSN. Przewodnik”, Wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej
„Marta Ejsmont, photobook”, Marta Ejsmont, Wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej
„Forma przyjaźni. Muzeum na placu”, Michał Murawski, Wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej
Więcej inspirujących treści znajdziecie w nowym wydaniu „Vogue Polska”. Numer można teraz zamówić z wygodną dostawą do domu.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.