Nowa kampania społeczna zwraca uwagę na problemy emocjonalne mężczyzn

Problemy psychiczne wciąż są tematem tabu, a to nie sprzyja pomocy potrzebującym. Tymczasem statystyki zatrważają: w Polsce każdego dnia 15 osób popełnia samobójstwo, a 12 z nich to mężczyźni. Dlatego 11 czerwca powołana została Koalicja Przeciwko Samotności, której celem jest zwiększanie świadomości społecznej na temat osamotnienia oraz kryzysów emocjonalnych, które dotykają milionów ludzi.

W krajach zachodnich korzystanie z pomocy psychoterapeutów jest powszechne, a mówienie o tym także nie budzi oporów. W Polsce, choć powoli się to zmienia, wciąż w powszechnym mniemaniu wizyta u psychiatry czy psychologa jest stygmatyzująca. Może z tego powodu wiele osób nie decyduje się na poradę, a przyczyną często bywają wstyd czy przekonanie, że trzeba „wziąć się w garść”. Takie myślenie w dużej mierze dotyczy mężczyzn, których nie omijają przecież stresy, obciążenia emocjonalne i poczucie bezradności. O tym, że mogą, a nawet powinni mówić o swoich problemach, przypominać ma Koalicja Przeciwko Samotności.

Trudna rzeczywistość po pandemii COVID-19

Pandemia COVID-19 i związany z nią lockdown zdecydowanie wpłynęły na nasze zdrowie psychiczne. Niepokój o zdrowie własne i bliskich, stres związany z nowymi warunkami pracy, niepewność, co przyniesie przyszłość… Adaptacja do nowych warunków była olbrzymim obciążeniem emocjonalnym, a izolacja i poczucie zamknięcia potęgowały negatywne uczucia. To wszystko pozostawiło ślad na psychice Polaków. W popandemicznej rzeczywistości zauważamy wzrost zapotrzebowania na pomoc psychologiczną, a system przez lata zaniedbujący tę sferę opieki ma sporo do nadrobienia. Na szczęście dużo się tu zmienia. Jeszcze w 2020 roku wydatki na psychiatrię stanowiły zaledwie 3,04 proc. wydatków NFZ na ochronę zdrowia, podczas gdy w krajach zachodnich współczynnik ten wynosi ok. 6 proc. Choć wciąż nie osiągnęliśmy tego pułapu, w ostatnich latach czterokrotnie zwiększono nakłady na psychiatrię dziecięcą, powstał także dobrze oceniany przez środowisko system centrów zdrowia psychicznego. Ostrożnym optymizmem napawa to, że problem jest dostrzegany i że podejmowane są działania mające ułatwić udzielanie pomocy osobom w kryzysach. Tym, co musi się jeszcze zmienić, jest nasza mentalność.

W Polsce każdego dnia 15 osób popełnia samobójstwo, a 12 z nich to mężczyźni

Polska pozostaje wciąż w niechlubnej czołówce Unii Europejskiej pod względem liczby samobójstw. W naszym kraju na ten tragiczny ruch decydują się w przeważającej liczbie mężczyźni. Dramatyczną sytuację zobrazowali w dobitny i poruszający sposób organizatorzy wyjątkowego wydarzenia, które miało miejsce 11 czerwca. Ku zaskoczeniu gości 12 ascetycznie ubranych mężczyzn, jeden po drugim, spadło w otchłań symbolizującą śmierć. Wyreżyserowany przez Kasię Sokołowską pokaz zwrócił uwagę na statystyki zawarte w liczbach: 12/15. Właśnie dlatego, że samobójstwa tak często popełniają mężczyźni, zainicjowana została Koalicja Przeciwko Samotności. Inicjatorką przedsięwzięcia jest Joanna Przetakiewicz-Rooijens – bizneswoman, aktywistka, założycielka Ery Nowych Kobiet – ruchu społecznego, łączącego blisko milion Polek. – Od lat jeżdżę po Polsce w ramach Ery Nowych Kobiet. Spotykam się z tysiącami kobiet. Te spotkania mają ogromną terapeutyczną moc. Ta plemienna siła kobiet leczy, rozpuszcza lęk – mówi Joanna Przetakiewcz-Rooijens. – Kiedy dziewczyny idą się wygadać, wyżalić, wypłakać, poradzić, jest na to społeczne przyzwolenie. A mężczyźni? „Przecież chłopaki nie płaczą”. Mają być sprawczy, męscy, zaradni, silni. Każde wyłamanie się z tego stereotypu natychmiast stereotypowo pozbawia ich męskości. Te szkodliwe i wciąż żywe w potocznym języku szablony zabierają prawo do wrażliwości i emocji, które przecież nie mają płci. To samotność leży u źródła wielu kryzysów. W tłumie ludzi, wirtualnym i tym rzeczywistym, często nie mamy nikogo, kto by nas wysłuchał. Był obok – dodaje. 

Koalicja Przeciwko Samotności: Dzwoń, kiedy potrzebujesz pomocy

To jedno z haseł z T-shirtów, które nosili aktorzy w dalszej części pokazu. Dobitnie pokazuje, że mężczyźni tłumią swoje emocje, ukrywają je, uważając, że nie mają do nich prawa, że świadczą one o ich nieudolności. Przyczyn takiego surowego wewnętrznego krytyka szukać trzeba w wychowaniu: chłopcom przecież nie pozwala się płakać, mają być silni i zawsze zaradni. Jak uważa Ryszard Jabłoński, suicydolog, sześć pierwszych lat życia decyduje, czy w człowieku powstaje archetyp zaufania czy nieufności, czy radość życia obudzi się, czy zgaśnie. Osoby z kruchym fundamentem mają w dorosłym życiu większą skłonność do zachowań autodestrukcyjnych. Pozostaje jeszcze nasz polski sposób myślenia, w którym to mężczyzna ma być osobą zarabiającą i robiącą karierę zawodową. Stąd wszelkie kryzysy związane z zatrudnieniem czy utratą źródła dochodu są dla panów w o wiele większym stopniu traumatyzujące niż dla kobiet. Koalicja Przeciwko Samotności ma uzmysławiać, że to nie czynniki zewnętrzne stanowią o wartości człowieka, że „potrzebujemy siebie nawzajem” i „choć teraz trudno to sobie wyobrazić, może być dobrze” (kolejne hasła z T-shirtów aktorów). A przede wszystkim: że uczuć nie należy tłumić.

Realne działania

– Inwestujemy niespotykane do tej pory, rekordowe środki finansowe na poprawę jakości ochrony zdrowia psychicznego! To aż 4,2 mld zł. Te pieniądze pochodzą ze środków unijnych (1,2 mld zł), a 3 mld zł to środki budżetowe, z Funduszu Medycznego. Kryzys zdrowia psychicznego dotyka wielu z nas, dlatego inwestycja w opiekę nad zdrowiem psychicznym od początku mojego urzędowania jest dla mnie priorytetem – ogłosiła w trakcie inauguracji Koalicji Przeciwko Samotności ministra zdrowia Izabela Leszczyna. Na temat problemów zdrowia psychicznego mówili także ministra edukacji Barbara Nowacka oraz profesor PAN Łukasz Okruszek. Celem nadrzędnym kampanii, poza niesieniem konkretnej pomocy, są też uwrażliwienie społeczeństwa na problemy emocjonalne, szczególnie mężczyzn, oraz edukacja na temat zdrowia psychicznego i zachowań w sytuacjach kryzysowych. Równie ważne są także: promocja sięgania po pomoc oraz troska o zdrowie psychiczne swoje i bliskich. W ramach inicjatywy uruchomiony został portal Koalicjaprzeciwkosamotności.pl. To źródło informacji o dostępnych bezpłatnych formach pomocy dla osób w kryzysie. Strona zawiera adresy specjalistów, grup wsparcia i ważne telefony. Będzie rozbudowywana o materiały merytoryczne i edukacyjne. Jesienią planowany jest cykl bezpłatnych psychoedukacyjnych spotkań z udziałem specjalistów i przy wsparciu władz lokalnych. Działania zostały objęte patronatem Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Uniwersytetu SWPS, Polskiej Akademii Nauk. Współorganizatorami kampanii są VML, SEC Newgate, 2Koma7, Bohema2.8.