Niewieściuch jest przeciwieństwem nacjonalisty. Z podniesioną przyłbicą żąda wolności dla wszystkich, których styl, tożsamość czy seksualność nie pasują do wykluczających schematów. Wybiegi pełne są dziś takich postaci, obalających ograniczające płciowe oraz estetyczne normy. Oto portret tej kulturowej ikony.
Najciekawsze polskie wydarzenie kulturalne Miesiąca Dumy osób LGBTQ+, czyli czerwca, odbyło nie w Warszawie czy Poznaniu, lecz w Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku – wystawa „Niewieściuchy” Bartka Kolczykiewicza, Bartecky’ego. Została po niej urodziwa książeczka artystyczna dedykowana „Niezłomnym Niewieściuchom”.
Bartecky to queerowy artysta i ilustrator, absolwent warszawskiej ASP pochodzący z Podlasia. Jego linearne i wielobarwne rysunki ukazują postaci o pękatych kształtach, których stroje wyrastają ze współczesnej mody. Bartek się nią pasjonuje.
Co o niewieściuchu pisała Maria Janion
Niewieściuch to mężczyzna, lub ktoś, komu przypisano męską płeć, ale jego zachowanie i wygląd nie mieszczą się w tradycyjnie pojmowanych i restrykcyjne przestrzeganych normach męskości. „Wystawa »Niewieściuchy« jest pochwałą przesadzonych, kobiecych, wymykających się normom męskości gejów. Dawniej nazywano ich niewieściuchami, czyli zniewieściałymi mężczyznami” – czytamy w opisie ekspozycji Bartka Kolczykiewicza, której kuratorką była Katarzyna Siwerska.
„Były Kiedyś niewieściuchy,
Chłopy miękkie i figlarne
(…)
Żyli dawniej zawstydzeni,
Ludzie się naigrywali”.
Treść art booka tworzą strofy wiersza autorstwa Pawła Młynarskiego.
Fircykowaty niewieściuch konfrontowany był z ideałami męskości, na przykład z wąsatym i brzuchatym szlachcicem w kontuszu, żupanie i z szablą u pasa czy z wojowniczym królem, który bardziej niż zabawy z artystami cenił towarzystwo generałów.
Urodzony około 1727 roku Jędrzej Kitowicz w III tomie „Pamiętników” nazwał niewieściuchem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Kronikarz dziejów i komentator XVIII-wiecznych obyczajów stwierdził, że tchórzostwo i niewieści sposób bycia oraz artystyczne pasje władcy przyczyniły się do rozbiorów. Ostatniego króla Polski zamiast wojowniczości wyróżniały według Kitowicza: uczoność, dowcip, płynna i zajmująca mowa, miłość do sztuki i rzemiosła artystycznego, które wspierał i rozwijał, podobnie jak pożyteczne reformy. Łagodny, przystępny, miły, cierpliwy i wybaczający Stanisław August Poniatowski to założyciel wciąż podziwianych Łazienek Królewskich w Warszawie, które stworzono po to, by rozkoszować się zabawą i sztuką.
Legendarna historyczka literatury Maria Janion zauważyła, że niewieściuch jest przeciwieństwem nacjonalisty. W „Niesamowitej słowiańszczyźnie” odwołała się do tekstów cenionego znawcy tego zjawiska. „Badania nad tożsamością kulturową płci ujawniają związki między seksualnością a ideałem narodowym oraz nacjonalistycznym. Nacjonalizm jest ruchem męskim, odcinającym się od wszelkich zanieczyszczeń i zboczeń. George L. Mosse pisze, że nacjonalistyczny ideał męski umacniał się w swojej doskonałości, izolując się od wzgardzonej kobiecości, wynajdując fantazmatyczne »kontrtypy«: Żyda, homoseksualistę, niewieściucha, histeryka” – napisała w wydanej w 2006 roku książce.
Dziś odrzucająca nacjonalizm postać o wymienionych przez Kitowicza cechach Poniatowskiego byłaby ideałem osoby każdej płci.
Ulubiony styl niewieściucha to rokoko
Z różowej okładki „Niewieściuchów” patrzy na nas oko ozdobione różowym cieniem do powiek. Jego właściciel jest rogaty i spogląda przez otwór w kształcie penisa obwiedziony złotą ramą, której finezyjne kształty odwołują się do rokokowych ornamentów.
Przedstawienie bujającego się niewieściucha to z kolei plastyczna parafraza „Huśtawki” Jeana-Honoré Fragonarda. Płótno z około 1767 roku jest manifestacją rokokowego malarstwa, którego twórcy przedstawiali sielankowe życie i rozrywki na łonie natury.
W książce są też fotografie Weroniki Kuryło. Na lekko zamglonych i rozświetlonych zdjęciach widać Bartecky’ego, który pozuje w Łazienkach Królewskich. Artysta przypomina ubrane w dworskie stroje postaci z rokokowego malarstwa Fragonarda czy Jana Piotra Norblina, artysty z otoczenia króla Stasia. Historyzującą białą koszulę Bartka zaprojektował Mikołaj Thiel, rzeźbiarz i twórca spektakularnych strojów inspirowanych kwiatami o mięsistych, wybujałych kształtach. Przesada jest ważną cechą dragu, queeru i dewizą niewieściucha.
Niewieściuchy w stylu Gucci i Schiaparelli
Na jednej z rozkładówek bohaterowie książki przedstawiani są jak bogowie z alternatywnego queerowego Olimpu. Baraszkujące w morskiej pianie boskie i bezwstydne niewieściuchy noszą tylko biżuterię. Złote opaski przywodzą na myśl akcesorium Gucci, które w 2018 roku na MET Galę założył Jared Leto.
Kolczyki i spektakularne nausznice mogły być inspirowane efektownymi biżuteryjnymi obiektami Schiaparelli. Jeden z niewieściuchów leżąc, przegląda się w złotym zwierciadle. Na głowie ma perukę w stylu rokokowych książąt, a jego ciało zakrywa krótka sukienka projektu Daniela Roseberry’ego z wiosennej kolekcji Schiaparelli z 2021 roku. Stój jest różowy i błyszczący (barwa jest znakiem rozpoznawczym marki), a jej krój i detale przedstawiają mięśnie kulturystki albo kulturysty. Umięśnienie wyrzeźbiono podobno z dwustu tysięcy połyskujących kryształków. Misternie wykonany projekt jest jak zbroja niewieściucha.
Wizerunki świętego jak z pokazów Ludovica de Saint Sernina
Plastyczne wizerunki przywiązanego do słupa i niemal nagiego Świętego Sebastiana, w którego ciało powbijano strzały, łączyły wątek męczeństwa z męskim aktem i stały się symbolami gejowskiej sztuki.
Pokazany na wystawie „Niewieściuchy” Święty Sebastian nie miał w ciele strzał. Widać jedynie plastry naklejone w miejscach zranień. Złote strzałki przebijały tylko jego sutki, a bielizna nawiązywała do słynnych majtek Ludovica de Saint Sernin. Projektant połączył slipy z malutkimi gorsetami formującymi męskie pośladki i narządy płciowe. Na wybiegach paryżanina aż roi się od niewieściuchów ubranych w zgrabne i zmysłowe topy, bardzo krótkie spódniczki czy obcisłe ażurowe sukienki.
Buty niewieściuchów Bartecky’ego to echa platform na bardzo wysokich obcasach, które lansowała Vivienne Westwood.
Niewieściuch nosi też wysadzaną wielkimi ćwiekami, ukształtowaną na wzór penisa, torebkę berlińskiej Namilii.
Niewieściuch jako reformator i piewca piękna
Wybiegi pełne są dziś niewieściuchów. Nie wzbudzają oni już sensacji, lecz tworzą tendencję, która reformuje modę poprzez obalanie ograniczających ją płciowych oraz estetycznych norm i ideałów. Dzięki temu możemy nosić to, co chcemy.
Wyrafinowane, eleganckie niewieściuchy to bohaterowie pięknych męskich kolekcji Saint Laurent. Subtelna i rozkoszna feminizacja jest też istotą stylu Sabato de Sarno, dyrektora Gucci.
„Niewieściuchostwo” to również formuła stylistyczna madryckiego domu mody Palomo Spain. Hiszpańskie ubrania łączą wyrafinowane dworskie stroje dam z queerem i erotycznymi historiami z ogrodów, w których uprawia się seks.
Ostatnio niewieściuchy przeszły po wybiegu berlińskiego GmbH. Markę tworzy duet projektantów. Serhat ma korzenie w Turcji, a Benjamin w Pakistanie. Ich slipy z różowymi kokardkami, sukienki bez ramion i fikuśne szorty, połączone z rozkloszowanymi spódniczkami utworzyły tym razem manifest polityczny. Kolekcja „Resistance Through Rituals” przestrzega przed rodzącym się niepostrzeżenie faszyzmem, którego przejawami mogą być ograniczanie wolności wypowiedzi, policyjna brutalność, tłumienie protestów studenckich, a także okrucieństwo wobec uchodźców.
„Dziś chwalimy ich paradnie” – napisał o niewieściuchach Paweł Młynarski. Niewieściuch Bartecky’ego nie domaga się akceptacji czy tolerancji, lecz dumnie i z podniesioną przyłbicą żąda wolności dla wszystkich tych, których styl, tożsamość czy seksualność nie pasują do opresyjnych i wykluczających schematów. Jego bohater ma w ręku torebkę zamiast karabinu. Nie maszeruje, gdyż nosi delikatne pantofelki, koturny lub szpilki. Jest przeciwieństwem rasisty, nacjonalisty i piewcą piękna, które jest niesłychanie różnorodne.
Sztuka Bartosza Kolczykiewicza podkreśla, że niewieściuch to jedna z najbardziej pożytecznych, reformatorskich i niosących radość figur, a może nawet ikon współczesnej mody, kultury i sztuki.
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.