Wystawa Franciszki Themerson w Londynie

Wystawa Franciszki Themerson towarzyszy londyńskim Frieze Art Fair. Jedną z prac można wylicytować. Rozmawiamy z Weroniką Burgess z Fundacji Themerson.

Przypomnijmy, kim była Franciszka Themerson. 

Malarką, graficzką, scenografką, ilustratorką, projektantką wystaw, współtwórczynią filmów. „Zaczęłam rysować, zanim jeszcze nauczyłam się chodzić” – mawiała Franciszka, która swój dziecięcy talent rozwijała pod okiem ojca, Jakuba Weinlesa, malarza akademickiego na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Później już wraz z mężem Stefanem, którego poznała podczas studiów, stworzyli awangardowy, multidyscyplinarny duet artystyczny. 

Przez kilka lat, do wybuchu wojny, mieszkali w Paryżu. Od 1940 roku zamieszkali na stałe w Londynie, gdzie założyli wydawnictwo Gaberbocchus Press, słynące z niekonwencjonalnych publikacji. Franciszka została dyrektorką kreatywną wydawnictwa, projektowała oraz ilustrowała większość książek. 

Prace Franciszki były wystawiane na całym świecie – w Londynie, Paryżu, Nowym Jorku. Franciszka i Stefan podróżowali po Europie, przyjaźnili się z innymi artystami. Obecnie dzieła Franciszki Themerson znajdują się w wielu ważnych kolekcjach prywatnych i instytucjonalnych, między innymi w Muzeum Sztuki w Łodzi, w Zachęcie i Muzeum Narodowym w Warszawie, w Tate Modern w Londynie. A jednak Franciszka, jak wiele wielkich artystek, nie była dostatecznie doceniana za życia. 

Teraz w Londynie trwa wystawa jej prac. Co można tam zobaczyć?

W niedawno otwartym miejscu wystawowym Cromwell Place w sercu South Kensington zostało – dzięki współpracy Fundacji Themerson z European ArtEast Foundation – udostępnionych kilkanaście prac z lat 60. Prace oscylują pomiędzy szarością a bielą i przypominają niesamowity talent artystki do korzystania z różnych technik artystycznych – od rysunków, przez prace olejne aż po formowane w gipsie trójwymiarowe reliefy. Twórczość Franciszki – bez względu na środki, po jakie sięgała – oparta była na zgodności pomiędzy kreską i wytwarzaną przez nią energią. 

To szczególna wystawa, bo jej kuratorką jest Jasia Reichardt – historyczka i krytyczka sztuki, siostrzenica Franciszki. Jasia wraz z mężem Nickiem Wadleyem po śmierci Themersonów zajęła się ich spuścizną. Wystawa jest więc także okazją do uczczenia monografii o Franciszce Themerson autorstwa Nicka Wadleya pod redakcją Jasi Reichardt oraz trzytomowego Archiwum Themersonów. 

Na początku października w Londynie odbyła się światowa premiera odnalezionego latach 80., a teraz odzyskanego z berlińskiego Bundesarchiv filmu „Europa”, który Stefan oraz Franciszka stworzyli krótko po ślubie w 1931 roku. 

Warto dodać, że wystawa odbywa się w czasie targów sztuki Frieze Art Fair, które zaczynają się 13 października.

Jesteśmy niesłychanie wdzięczni European ArtEast Foundation za umożliwienie nam zorganizowania wystawy Franciszki Themerson w Cromwell Place w tak ważnym okresie. Frieze Art Fair to jedno z najważniejszych miejsc dla współczesnych kolekcjonerów.

Na czas targów przypada też jeden z najważniejszych tygodni w kalendarzu aukcyjnym dla Christie’s oraz Sotheby’s. 16 października na aukcji Christie’s w Londynie wystawiany będzie obraz Franciszki Themerson „Piéton Apocalypse” z 1972 roku. Jest to wyjątkowa praca, która znalazła się m.in. na słynnej retrospektywie artystki w Whitechapel Gallery w 1975 roku w Londynie. 

Świat wreszcie dostrzegł Franciszkę Themerson?  

Wiosną 2022 roku w bardzo ważnej instytucji ma się odbyć wystawa kluczowych artystów brytyjskich z lat 1945-1965. Znajdzie się tam kilka obrazów Franciszki Themerson z kolekcji naszej fundacji. Po raz pierwszy Franciszka Themerson będzie pokazywana jako brytyjska artystka, obok takich sław jak Francis Bacon, David Hockney czy William Scott. 

Pod koniec października 2021 roku w Płocku odbędzie się kolejna edycja Festiwalu Themersonów. Wiele ważnych instytucji w Polsce, ale też w Paryżu i Nowym Jorku ma w planach wyświetlanie filmu „Europa”. 

Jak w przeddzień Frieze Art Fair oceniasz popandemiczny rynek sztuki?

Świat sztuki na nowo obudził się do życia i pulsuje. Jesteśmy spragnieni wydarzeń kulturalnych i społecznych. W Londynie na każdym rogu otwierane są wystawy, organizowane wernisaże. Miłośnikom sztuki nic nie daje większej satysfakcji niż możliwość obcowania z dziełami na żywo. 

Wystawa prac Franciszki Themerson w Cromwell Place potrwa do 17 października. Dzień wcześniej jedną z prac artystki będzie można licytować na aukcji w Christie’s.