ADD: Inni ze wszystkim sobie radzą, tylko moim życiem rządzi chaos

Grażyna ma trudności z koncentracją i, jak mówi, „ogarniać życie” uczyła się na psychoterapii. Annie lata zajęło wypracowanie sobie zachowań społecznych, które pomagają jej w codzienności. Dziś obie są już po diagnozie i wiedzą, że ich trudności wynikają z ADD, zespołu deficytu uwagi, zwanego też zespołem zaburzeń uwagi. Czym on jest, jakie są jego objawy i jak sobie z nim radzić – opowiadają kobiety, u których zdiagnozowano ADD, a także psychoterapeutka Marta Wilk-Kozieł.

Grażyna, odkąd tylko pamięta, miała trudności ze skupieniem się na jednej rzeczy. Robiła kilka naraz. – Potrafiłam czytać e-book lub książkę, a w tzw. międzyczasie oglądać film lub z kimś rozmawiać – wspomina. Od zawsze miała też problem z domową logistyką. – Trudno mi zaplanować codzienną pracę. Wychowuję teraz już trójkę dzieci, dwójka starszych ma ADHD i ADD. „Ogarniać życie” uczyłam się na psychoterapii – dodaje. – Niestety nadal często zapominam o ważnych wizytach u lekarza lub o tym, że muszę gdzieś zadzwonić. Na zakupach pytam męża, co trzeba kupić do domu – mówi. Mimo to Grażyna nieustannie stara się pracować nad koncentracją, skupieniem, uważnością. – Mąż bardzo mnie wspiera, a to daje bardzo dużo. Tak samo córka, która też ma ADD, więc jakoś obie to ogarniamy metodą prób i błędów – tłumaczy. Inaczej każdy dzień jest skrajnie wyczerpujący.

ADD u dorosłych kobiet (a także dziewczynek) jest diagnozowany później niż u chłopców

Anna przyznaje, że ADD ma wpływ na wiele aspektów jej życia. – Towarzyszy mi poczucie obcości, tak jakbym nie należała do żadnej z grup społecznych, jakbym nie pasowała. Czuję się inna, bo nie rozumiem „normalności”. Wyzwaniem jest utrzymywanie uważności, nie biorę jej z moich zasobów, lecz z wyuczonych przez lata praktyk – tłumaczy. 

Od najmłodszych lat Anna czuła, że musi się dopasowywać do norm społecznych. – Bardzo mocno na to pracuję. Kobiecy wymiar ADD charakteryzuje się tym, że jest mniej wykrywalny, bo dziewczynki są uczone, że powinny być grzeczne. W konsekwencji przez lata ukrywamy w sobie uczucia, maskujemy się. Jestem tego idealnym przykładem – opowiada. 

Do zaplanowanych spotkań Anna odpowiednio się przygotowuje. Gorzej, kiedy zdarzą się spontaniczne, nieoczekiwane. – Zazwyczaj przygotowuję sobie zestawy zachowań społecznych, których wyuczyłam się przez lata. Potrzebuję takiego „regulaminu normalności”. Wiem, jak zachować się w pracy, w sklepie. Czasami, kiedy dzieje się coś nagle, mam trudności z dopasowaniem się do nowej sytuacji. Szczęśliwie, mam bardzo wspierające środowisko, złożone z osób atypowych. To dla mnie bezpieczna przestrzeń – wyjaśnia. 

Czym jest ADD, czyli zespół deficytu uwagi?

ADD, zespół deficytu uwagi, który zdiagnozowano u Grażyny i Anny, to typ ADHD, neurobiologiczne zaburzenie, które charakteryzuje się trudnościami w utrzymaniu uwagi, koncentracji oraz organizacji. – ADD jest wyodrębnione jako ADHD zarówno w klasyfikacji chorób ICD (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób), jak i w klasyfikacji DSM-5, która jest szeroko stosowana w diagnostyce psychiatrycznej. Jednak w przeciwieństwie do ADHD ADD nie obejmuje nadmiernej aktywności ruchowej (nadpobudliwości), co sprawia, że jego symptomy mogą być trudniejsze do zauważenia – tłumaczy psychoterapeutka Marta Wilk-Kozieł.

Jakie są typowe objawy ADD?

I Grażynę, i Annę rozproszyć może dosłownie wszystko, nawet najdrobniejszy szum. Osoba z ADD z łatwością traci koncentrację, ma problemy z organizacją i pamięcią. Ale objawy ADD mogą być różnorodne i obejmować różne aspekty codziennego życia. – To między innymi niesłuchanie i problemy z utrzymaniem uwagi w codziennych rozmowach. W trakcie konwersacji osoba z ADD może nie przyswoić sobie wszystkich informacji. Potem, kiedy koncentracja do niej wróci, może dopytywać i prosić o powtórzenie, co sprawia, że druga osoba może w różny sposób na to reagować – zauważa psychoterapeutka.

Problem z utrzymaniem uwagi na jednej czynności będzie odciskał piętno na życiu osoby z ADD. – Innym objawem zaburzenia będą trudności z organizacją czasu, z planowaniem. Osoba z ADD czuje się w życiowym chaosie, przeładowana zadaniami. Czuje, że najzwyczajniej w świecie „nie ogarnia”. Towarzyszyć temu może zapominalstwo. Osoby z ADD często zapominają o umówionych spotkaniach, terminach czy codziennych obowiązkach – wymienia psychoterapeutka Marta Wilk-Kozieł. 

Ale ADD to także trudności w podejmowaniu decyzji. Problemy z koncentracją mogą wpływać na zdolność do dokonywania wyboru – od tych najprostszych po te bardziej złożone. Kiedy osoba zajmuje się więcej niż jedną rzeczą naraz, w łatwy sposób traci uważność. – Zaburzenie wpływa na funkcjonowanie i relacje. Dużo zależy od tego, jakimi osobami otacza się człowiek z ADD. Może być tak, że szybko stracą cierpliwość. Będą mieli wrażenie, że nie są wysłuchani, co w żadnym stopniu nie będzie intencją osoby dotkniętej zaburzeniem. W konsekwencji osoba z ADD może wycofywać się z kontaktu, zamykać w sobie w obawie przed odrzuceniem – wyjaśnia ekspertka. 

Jak zauważa Marta Wilk-Kozieł, zespół zaburzeń uwagi bardzo często pojawia się już w dzieciństwie. – Dzieciom z ADD nauczyciele często zwracają uwagę, że nie zapamiętują wszystkiego. Mimo że uczniowie poświęcają dużo czasu na naukę, nie przynosi to zamierzonego efektu – opowiada psychoterapeutka. Jednak zaburzenie nie mija z wiekiem. – Może być mniej widoczne – dzięki wyuczeniu się pewnych schematów – ale będzie. Osoba z ADD przez to, że wiele razy doświadczyła porażki, może mieć obniżoną samoocenę. Istnieje ryzyko, że nie będzie podejmowała wyzwań w obawie przed niepowodzeniem – mówi specjalistka. 

Jak sobie radzić z ADD? Psychoterapia w jakim nurcie najlepiej sprawdzi się w wypadku zespołu deficytu uwagi?

Dlatego tak ważna jest właściwa diagnoza, która pozwoli spojrzeć na siebie z innej perspektywy, łagodniej. – Zalecałabym udać się na psychoterapię. Można skorzystać z niej także bezpłatnie w ramach NFZ. Najlepiej wybrać terapię w nurcie poznawczo-behawioralnym, który pomaga w nauce strategii radzenia sobie z objawami, organizacji pracy i zarządzania czasem. Rozwija umiejętność uważności i koncentracji. Można spróbować również terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT), terapii akceptacji i zaangażowania (ACT), terapii schematów, integracyjnej – wyjaśnia Marta Wilk-Kozieł. Regularne sesje z psychoterapeutą nie tylko wyposażą pacjenta w narzędzia do funkcjonowania z zaburzeniem, lecz także pomogą w zrozumieniu swojego zaburzenia. – Warto pamiętać o konsultacji z psychiatrą, jeśli pojawi się taka sugestia terapeuty lub pogarsza się samopoczucie osoby z ADD – podkreśla psychoterapeutka.

Terapii może towarzyszyć także codzienna praktyka. – Metodą, która również może pomagać osobie z ADD, jest metoda Pomodoro, polegająca na intensywnej pracy przez 25 minut, a następnie robieniu przerwy 5-minutowej – tłumaczy Marta Wilk–Kozieł. W organizacji dnia wsparciem może być planner, w którym warto rozpisywać konkretne zadania. – Wyznaczać kolejne małe cele: pójście do sklepu, zrobienie zakupów, przygotowanie obiadu. Wszystko rozkładać na czynniki pierwsze. Doradzałabym, żeby osoba z ADD unikała rozpraszaczy. Pomocny może być także mindfullness i książki, które rozwiną możliwość koncentracji – podpowiada psychoterapeutka. Jak wyjaśnia, dla osób z ADD bardzo ważne jest utrzymywanie regularnego trybu życia. – Regularny sen, wstawanie, chodzenie spać. Oddzielanie czasu na pracę od czasu na relaks. Istotne jest także utrzymywanie zdrowego trybu życia – regularnych ćwiczeń i diety wspomagającej działanie mózgu (tutaj warto skorzystać z konsultacji u dietetyka) – zaznacza. O lepsze życie zawsze warto zawalczyć.