W londyńskim Somerset House odbyła się wystawa „Cute”. Jej twórcy poddali analizie wpływ „uroczości” na modę, popkulturę i życie społeczne ostatnich dekad.
Słowo cute wywodzi się z łacińskiego acutus, co oznaczało ostrość umysłu. Z kolei w starożytnej Japonii, jak opisuje poetka Sei Shōnagon, słowo utsukushii, odnosiło się do kruchości i wrażliwości. Dzisiejsze rozumienie słowa cute to mieszanka tych wątków kulturowych – połączenie sprytu i uroku, ostrości i słodyczy.
Oraz komercji. Bo chociaż zjawisko kawaii (odpowiednik angielskiego słowa cute) przypisuje się bliżej nieokreślonym uczennicom japońskich szkół dla dziewcząt sprzed ponad stu laty, które zainspirowały mangę oraz anime, dopiero kapitalizm pozwolił uroczości opanować świat. Od Hello Kitty przez misie San-X, Tamagotchi, Pokémony po kotka Pusheena, urocze maskotki zrobiły furorę, którą profesorka antropologii Christine Yano nazwała „różową globalizacją” – i tak też zatytułowała swoją książkę na ten temat. Na ekranach naszych smartfonów uroczość to preferowana metoda komunikacji, awatary, memy, bitmoji oraz emoji, które sprawiają, że wszystko, o czym piszemy, automatycznie trywializujemy. Grywalizujemy natomiast wszystko, co robimy, od randkowania przez pracę po uczenie się czy sen (może i Duolingo promuje zdrowe nawyki, ale to urocza sowa sprawia, że wracamy po więcej).
Urocze obiekty mogą być jednocześnie brzydkie i piękne, młode i stare, potworne i słodkie
Ale istnieje też mroczna strona uroczości, doskonale uchwycona przez Theę von Engelbrechten w projekcie instagramowym Sylvanian Drama. Za pomocą postaci z serialu „Leśna rodzina” obsadzonych w absurdalnych, wykręconych scenariuszach von Engelbrechten zderza w intrygujący sposób nostalgię za dzieciństwem z brutalną rzeczywistością dorosłości. Te stworki są cute, a przy tym cierpią na depresję, zmagają się z uzależnieniami, robią sobie krzywdę. „Masz pożyczyć jakiś cute top?” – pyta jedna leśna postać drugą, choć obie znajdują się w więziennej celi. „Nie, jestem psychopatką?” – odpowiada pytająco współwięźniarka z odgryzionym uchem. Ta skrzywiona drama jest tak urocza, że nie da się jej oprzeć. Filozof Simon May w książce „The Power of Cute” proponuje spektrum uroczości. Na jednym biegunie umieszcza dziecinne obiekty, które wzbudzają w nas instynkt opiekuna; na drugim „słodycz przekształca się w coś mroczniejszego, bardziej nieokreślonego i zranionego”. Ta nieokreśloność wyjaśnia, dlaczego urocze obiekty mogą być jednocześnie brzydkie i piękne, młode i stare, potworne i słodkie.
Najbardziej niepokojącym aspektem uroczości jest jej amoralność
Isabel Galleymore w eseju do wystawy „Cute” opisuje, jak niewinne obrazy mogą użyczać swojej mocy ekstremistom. Jej przykładem jest „Dolina Muminków” zawłaszczona przez ekofaszystów: „Włóczykij, głęboki myśliciel, który lubi łowić ryby i grać na harmonijce, na swoim zielonym filcowym kapeluszu nosi swastykę”. Inny przerażający eksponat z wystawy? Propagandowe zdjęcie Hitlera karmiącego jelonki. Czy uroczość jest zawsze dobra? Co można pod nią ukryć? Czy uroczość może być częścią kultury bez jej uproszczenia? Odpowiedzi na te pytania wymagają głębszego zbadania zjawiska. Jedno jest pewne.
– Zamiłowanie do kiczu, szczególnie w dzisiejszej szaro-beżowej Polsce, jest buntem na całego – mówią Paulina Szczepańska i Przemek Falarz, tworzący Fal-ash. W ich pracach uroczość służy do przełamywania stereotypów. – Będąc cute, z każdym kolejnym rokiem życia stajemy się bardziej badass – może dlatego, że przestajemy czuć presję otoczenia, a może dlatego, że ironia i humor to jedyne, co pozwala nam zachować spokój umysłu – dodają. Warto mieć jakiś mechanizm obronny.
Cały tekst znajdziesz w wydaniu „Vogue Polska” na wrzesień 2024 roku. W sprzedaży od 22 września. Zamów numer już dziś z jedną z trzech okładek do wyboru na Vogue.pl
Zaloguj się, aby zostawić komentarz.